เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ จำพวกต้น (ธรณีสาร-มดยอบ)

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ 

จำพวกต้น 3
(ธรณีสาร-มดยอบ)

จัดทำโดย อ.หมอสุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

 B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM.  แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

เภสัชกรรมไทย 

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ 

จำพวกต้น 

(ธรณีสาร-มดยอบ)

         

ธรณีสาร

ธรณีสาร ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก 

• ราก รสจืดเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษตานซางเด็ก 

นนทรี

นนทรี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ ขับโลหิต กล่อมเสมหะ และโลหิต 
• แก้ท้องร่วง ขับผายลม 

นมควาย

นมควาย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก เนื้อไม้ รสฝาดเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้กระษัย แก้เบาเหลืองเบาแดง

นมนาง (นมสาว)

นมนาง หรือ นมสาว ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นเอียน สรรพคุณ บำรุงน้ำนม 
• เนื้อไม้ และราก รสเย็น 
• สรรพคุณ ระงับความร้อน แก้ไข้พิษ 
• แก้ไข้หัวหัด สุกใส ดำแดง 
• ราก รสเย็น 
• สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน 
• แก้เจ็บหลังเจ็บเอว
• ใบ รสเย็น 
• สรรพคุณ ตำผสมน้ำทาหรือพ่น แก้ร้อนภายใน 
• ลูก รสเย็น 
• สรรพคุณ ต้มเอาน้ำรับประทาน และอาบ 
• แก้ซาง แก้เด็กตัวร้อน 

นางแย้ม

นางแย้ม ไม้พุ่ม 

• ราก รสเย็น 
• สรรพคุณ แก้พิษฝีภายใจ ขับปัสสาวะ 
• แก้โรคลำไส้ แก้กระษัย ไตพิการ 

หนาดดำ

หนาดดำ ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสจืด 
• สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว ไตพิการ 

หนาดใหญ่

หนาดใหญ่ ไม้ยืนต้นล้มลุก

• ใบ รสเมาฉุนเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้จุกเสียด แน่นเฟ้อ ขับผายลม 
• แก้ปวดท้อง ขับเหงื่อ ขับเสมหะ 
• มวนเป็นบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก 

หนามพรม

หนามพรม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม มี 2 ชนิด 

คือ พรมป่า และพรมบ้าน

• แก่น รสเฝื่อนมันขมฝาดเล็กน้อย 
• สรรพคุณ บำรุงไขมัน บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย 

นุ่น

นุ่น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเอียนเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนใน
• เมล็ด รสเอียนมัน 
• สรรพคุณ ระบายท้อง ขับปัสสาวะ 
• คั้นเอาน้ำมันทำน้ำมันใส่ผม 

เนระพูสี

เนระพูสี ไม้จำพวกเฟริน์ และผักกูด

• ต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้บิด มูกเลือด แก้ไข้ท้องเสีย 
• (ไข้รากสาด) แก้ปวดเบ่ง แก้ไข้เหนือ 
• แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ 
• เหง้า รสฝาดเย็น 
• สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้ปอดพิการ 
• แก้ลมสันนิบาต 7 จำพวก ดับพิษไข้ 
• แก้คอเปื่อย ลิ้นเปลื่อย แก้ไอ แก้ซางเด็ก 
• รากอากาศ สรรพคุณ คล้ายกับเหง้า 

น้อยหน่า

น้อยหน่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรค ขับตัวกิมิชาติในลำไส้ 
• (พยาธิไส้เดือน) โขลกป่น พอกแก้ฟกช้ำ 
• ฆ่าพยาธิผิวหนังกลากเกลื้อน 
• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ สมานแผล ปิดธาตุ 
• เปลือกลูก รสฝาด 
• สรรพคุณ ฝนกับสุราทาแก้พิษงูกัด 
• ราก รสขมเอียน สรรพคุณ ระบายท้อง 

น้อยโหน่ง

น้อยโหน่ง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสเบื่อขม 
• สรรพคุณ ตำพอกแก้ฟกบวม 
• ฆ่าพยาธิผิวหนัง 
• ผลดิบ รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด ขับตัวกิมิชาติ 
• (พยาธิไส้เดือนในท้อง) 

เนียม

เนียม ไม้ต้นเล็กๆ

• ใบ รสหอมฉุน 
• สรรพคุณ ทำยานัตถ์ แก้หวัดคัดจมูก 

ลูกบิด (ปอบิด)

ลูกบิด หรือ ปอบิด ไม้พุ่มขนาดย่อม 

• ผล รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้บิด แก้บวมเบ่ง แก้เสมหะพิการ 
• ตำพอกแก้ปวดเคล็ดบวม 
• เปลือก ต้น ราก รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บำรุงธาตุ

บุนนาค

บุนนาค ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 2 ชนิด คือ 

บุนนาคบ้าน และบุนนาคป่า นิยมใช้บุนนาคป่า 

ซึ่งมีสรรพคุณดีกว่า

• ใบ รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้บาดแผลสด สมานแผล 
• เปลือกต้น รสฝาดร้อนเล็กน้อย 
• สรรพคุณ กระจายหนอง 
• กระพี้ รสขื่น สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ 
• แก่น รสขื่น สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน 
• ราก รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ 
• ดอก รสหอมเย็น 
• สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงผิวกายให้สดชื่น 
• แก้ร้อนกระสับกระส่าย ชูกำลัง 
• แก้ลมกองละเอียด หน้ามืดวิงเวียนใจสั่น 
• อ่อนเพลีย ใจหวิว

เบญกานี

เบญกานี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูกเบญกานี เป็นยางไม้ เกิดจากต้นเบญกานี 
• (ลักษณะเป็นก้อนลูกกลมๆ เป็นหนาม) 
• รสฝาดจัด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด 
• ปวดเบ่ง แก้อาเจียน สมานแผล 

เบญจมาศบ้าน

เบญจมาศบ้าน ไม้ดอกต้นเล็ก

• ดอก รสหอมเย็น 
• สรรพคุณ ทำยาหอมชูกำลัง แก้ไข้ 
• แก้ร้อนในกระหายน้ำ

เบน (เบนขอ)

เบน หรือ เบนขอ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น แก่น ใบ รสจืดขื่น 
• สรรพคุณ แก้เส้นเอ็นพิการ แก้กระษัยเหน็บชา 
• แก้เหน็บชา แก้ไขข้อ กามโรค

ใบเงิน

ใบเงิน ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ใบทอง

ใบทอง ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ใบนาค

ใบนาค ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ 

ประดงเลือด (ประดงไฟ)

ประดงเลือด หรือ ประดงไฟ 

ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสเย็นเฝื่อนเมาเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้เม็ดประดงผื่นคัน แดงทั้งตัว 
• แก้ปวดแสบปวดร้อน มีน้ำเหลืองไหล 

ประดู่ขาว (สะตือ)

ประดู่ขาว หรือ สะตือ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ 

• ใช้ทั้ง 5 รสฝาดเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้หัดสุกใส ดำแดง เหือด 
• และพิษฝีดาษ แก้ท้องร่วง แก้ปอดอักเสบ
• เนื่องจากพิษไข้หัว (หัด สุกใส ดำแดง) 

ประดู่ลาย

ประดู่ลาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอม แก้ปากเปื่อย ปาก แตก 
• ยางสด รสฝาด สรรพคุณ ทาแก้ปากเปื่อย 
• เนื้อไม้ และแก่น รสฝาดหวาน 
• สรรพคุณ บำรุงโลหิต คุมธาตุ 
• กล่อมโลหิต ระงับเสมหะ 

ประดู่ส้ม

ประดู่ส้ม ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น เนื้อไม้ รสขมหวาน 
• สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อกำเดา และโลหิต

ประดู่เสน

ประดู่เสน ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น รสขมหวาน 
• สรรพคุณ แก้คุดทะราด แก้ไข้เพื่อเสมหะ 
• โลหิต และกำเดา 
• ปุ่ม รสฝาดขมเบื่อ 
• สรรพคุณ ต้มเอาไอรมทวาร แก้ริดสีดวงทวาร 

ประทัดจีน (ประทัดใหญ่)

ประทัดจีน หรือ ประทัดใหญ่ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมจัด 
• สรรพคุณ แก้ไข้ทุกชนิด ไข้จับสั่น 
• ขับน้ำลาย เจริญอาหาร 

ประยงค์ป่า

ประยงค์ป่า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ปุ่ม รสฝาดขื่น 
• สรรพคุณ ถอนเสมหะ แก้พิษทั้งปวง 
• แก้หอบ แก้ไอ 

ประยงค์บ้าน

ประยงค์บ้าน หรือ หอมไกล ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อเอียน 
• สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน 

ปรู

ปรู ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้หืด ไอ แก้ท้องร่วง ปิดธาตุ 
• เนื้อไม้ รสฝาดเฝื่อน 
• สรรพคุณ แก้ริดสีดวงลำไส้ และทวารหนัก 
• แก่น รสจืดเฝื่อน 
• สรรพคุณ แก้น้ำเหลือง บำรุงกำลัง 
• ผล รสร้อนเบื่อ 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด ขับพยาธิ 

โปรง 

โปรง ไม้ลุ่มน้ำเค็มยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดจัดเฝื่อนเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน คุมอาจม 
• แก้เสมหะ และโลหิต สมานแผล 

โปร่งฟ้า

โปร่งฟ้า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเฝื่อนเย็น 
• สรรพคุณ แก้วัณโรคระยะบวม 
• แก้ตาฝ้าฝาง ตามัว

ปลาไหลเผือก

ปลาไหลเผือก ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมเบื่อเมาเล็กน้อย 
• สรรพคุณ ตัดไข้ทุกชนิด แก้วัณโรคระยะบวม 
• ถ่ายพิษฝีในท้อง และถ่ายพิษต่างๆ

เปล้าใหญ่

เปล้าใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ บำรุงธาตุ 
• เปลือกต้น และกระพี้ รสร้อนเมาเอียน 
• สรรพคุณ แก้เลือดร้อน 
• ผล รสร้อนเมาเอียน 
• สรรพคุณ ขับโลหิตในเรือนไฟ ขับน้ำคาวปลา 
• แก่น รสร้อนเมาเอียน 
• สรรพคุณ ขับเลือด ขับหนองให้ตก 
• ขับพยาธิไส้เดือน 
• ราก รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ ขับผายลม

เปล้าน้อย

เปล้าน้อย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น รสร้อน 
• สรรพคุณ ทำให้อาหารงวด ช่วยย่อยอาหาร 
• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้คันตามตัว 
• ผล รสร้อน สรรพคุณ ขับหนองให้กระจาย 
• ราก รสร้อน 
• สรรพคุณ แก้ลมขึ้นเบื้องบนให้เป็นปกติ 
• แก่น รสร้อน สรรพคุณ ขับโลหิต แก้ช้ำใน

เปล้าเงิน

เปล้าน้ำเงิน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น แก่น รสขมเย็น 
• สรรพคุณ บำรุงโลหิตสตรีให้สมบูรณ์ 
• เปลือก ลูก ราก รสขมเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ปีบ

ปีบ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ดอก รสเฝื่อนกลิ่นหอม 
• สรรพคุณ ตากแห้งผสมบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก 
• ราก รสเฝื่อน 
• สรรพคุณ ปิ้งให้กรอบต้มรับประทาน 
• แก้ท้องร่วง บิด แก้ปวดเบ่ง แก้เสมหะพิการ 
• ใบสด รสฝาด สรรพคุณ เคี้ยวอม ดับกลิ่นสุรา 
• ลูกสุก รสฝาดหวาน 
• สรรพคุณ ระบายท้อง กล่อมอาจม 
• ดูดกลิ่นเหม็น วางบนหีบศพดับกลิ่นเหม็น 
• ราก รสฝาด สรรพคุณ แก้น้ำเหลืองเสีย 

ฝางส้ม

ฝางส้ม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เนื้อไม้เป็นสีขาว

• เนื้อไม้ รสฝาดติดเปรี้ยว 
• สรรพคุณ ขับฟอกโลหิต แก้ไข้

ฝางเสน

ฝางเสน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง 

เนื้อไม้สีแดง และเหลือง

• แก่น รสขมขื่นฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ธาตุพิการ 
• แก้ร้อน แก้โลหิตออกทางทวารหนัก 
• แก้ไข้กำเดา แก้เสมหะ 

ฝ้ายขาว

ฝ้ายขาว ไม้พุ่มขนาดย่อม

• เปลือกราก รสขื่นเอียน 
• สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรี บีบมดลูก 
• รับประทานมากๆ อาจแท้งได้ 

ฝ้ายแดง

ฝ้ายแดง ไม้พุ่ม

• ใบ รสเย็นเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้พิษตานซางเด็ก 

ฝ้ายเทศ (สำลี)

ฝ้ายเทศ หรือ สำลี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้หนองใน (กามโรค) 
• ขับหนองให้แห้ง 

ฝิ่น

ฝิ่น ไม้ต้นเล็ก ๆคล้ายต้นมะเขือ

• ยาง เคี่ยวให้สุก รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้บิดเรื้อรัง แก้ลงแดง 
• ทำให้นอนหลับ ทาแก้เจ็บปวด 
• ทาหัวริดสีดวงทวาร 
• ขี้ยาฝิ่น รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้บิด มูกเลือด ลงแดง แก้ปวดเบ่ง 
• แก้ไอ ทำให้นอนหลับ 

ฝิ่นต้น

ฝิ่นต้น ไม้พุ่มขนาดย่อม ใบคล้ายใบมะละกอ

• เปลือกต้น รสฝาดเมา 
• สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ท้องร่วง 
• แก้อาเจียน แก้ลงแดง แก้ปวด 
• แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย 

ฝีหมอบ

ฝีหมอบ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ รสเฝื่อนเย็น 
• สรรพคุณ ตำพอกฝี 
• แก้ปวดอักเสบ ถอนพิษ 
• เนื้อไม้ รสขม 
• สรรพคุณ ฝนกับน้ำปูนใส เกลื่อนหัวฝี 
• รับประทานแก้วัณโรคปอด และลำไส้ 

พญาไก่เถื่อน (มะเฟืองป่า)

พญาไก่เถื่อน หรือ มะเฟืองป่า 

ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ ราก รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษร้อนถอนพิษไข้กลับ 
• แก้พิษอักเสบ ฝนทาแก้พิษร้อน 
• แก้ฟกบวม แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

พญายา

พญายา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระษัย แก้โลหิต 
• แก้ผอมแห้ง ดับพิษร้อน 

พญารากขาว (โคลงเคลง)

พญารากขาว (โคลงเคลง) ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขม 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร 
• แก้อ่อนเพลีย กินเป็นยาชูกำลัง
• หลังฟื้นไข้ 

พญารากดำ

พญารากดำ ไม้ยืนต้นขนาดกลางใหญ่

• เนื้อไม้ ยาง รสขมน้อย 
• สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย 
• แก้เจ็บเอว เจ็บหลัง แก้กระษัย ไตพิการ 
• ดอก รสขมเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต 
• แก้ไข้ตัวร้อน ไข้เหนือ 
• ราก รสร้อนเล็กน้อย 
• สรรพคุณ ขับผายลม 

พญาปล้องทอง

พญาปล้องทอง ไม้เถาเนื้อแข็งคล้ายปล้องอ้อย

• ต้น รสจืดเย็น 
• สรรพคุณ ถอนพิษไข้ พิษกาฬ 
• แก้ร้อนใน ถอนพิษยาเบื่อเมา 

พญามุติ

พญามุติ ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• เถา รสร้อน 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร 
• ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ 
• แก้ท้องร่วง 

พญารากเดียว

พญารากเดียว

• ราก รสจืด 
• สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน 
• ป่นเป็นแป้ง ใช้เป็นเครื่องประทินผิว 

พลับพลึง

พลับพลึง ไม้ล้มลุกยืนต้นเตี้ยๆ

• ใบ รสเอียน สรรพ
• คุณ ทำให้อาเจียนเป็นเสมหะ 
• ใช้ประคบแก้ช้ำและเคล็ดยอก 
• ลนไฟให้ตายนึ่ง พันตามอวัยวะ
• ที่เคล็ดยอก บวม แพลง ถอนพิษได้ดี 

พิกุล

พิกุล ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ ฆ่าแมงกินฟัน 
• กระพี้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้เกลื้อน 
• แก่น รสขมเฝื่อน สรรพคุณ บำรุงโลหิต 
• ใบ รสเมาเบื่อฝาด 
• สรรพคุณ ฆ่าเชื้อกามโรค 
• ดอก รสฝาดกลิ่นหอม 
• สรรพคุณ แก้ลม บำรุงโลหิต 
• ราก รสขม 
• สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้เสมหะ 

พิลังกาสา

พิลังกาสา ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น รสเมา สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน โรคผิวหนัง 
• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้ตับพิการ 
• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรค 
• ลูก รสฝาดสุขุม สรรพคุณ แก้ท้องเสีย 
• ราก รสเมา 
• สรรพคุณ แก้กามโรค และหนองใน 

พริกป่า

พริกป่า ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ร้อน แก้ลม 

พิมเสนต้น

พิมเสนต้น ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็นหอม 
• สรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ 
• แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษไข้ 

พุงดอ

พุงดอ ไม้พุ่มต้นอ่อน

• ราก รสเปรี้ยวเย็น 
• สรรพคุณ แก้พิษฝีตานซาง ดับพิษทั้งปวง 
• ทำให้นอนหลับ กระทุ้งพิษแก้ร้อนใน แก้ไข้ 
• แก้ประดง ผื่นคัน ฝนกับน้ำสุกหรือปูนใส 
• ทาแก้อัณฑะบวม 

พุดตาน

พุดตาน ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ไข้ 
• แก้ประดงผื่นคันตามผิวหนัง 
• ปวดแสบปวดร้อนตามร่างกาย 

ชำมะเรียงบ้าน (ชำมะเรียงป่า)

พุ่มเรียงบ้าน หรือ ชำมะเรียงป่า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อจืดขมเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ แก้ไข้สันนิบาต 
• แก้ไข้ร้อนภายในกระสับกระส่าย 
• หมอมักใช้พุมเรียงทั้ง 2 อย่างนี้รวมกัน 

เพกา

รากเพกา

เพกา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง 

• เปลือกต้น รสฝาดเย็นขมเล็กน้อย 
• สรรพคุณ ตำกับสุรา ทา พ่นตามตัวสตรี
• ที่ทนการอยู่ไฟไม่ได้ ทำให้หนังชา 
• สมานแผล ทำให้น้ำเหลืองปกติ ดับพิษโลหิต 
• ฝักแก่ รสขม สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 
• ฝักอ่อน รสขมร้อน สรรพคุณ ขับผายลม 
• เมล็ดแก่ รสขม สรรพคุณ ระบายท้อง 
• ราก รสฝาดขมน้อย 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุ ทำให้เกิดน้ำย่อยอาหาร 
• แก้ท้องร่วง ฝนกับน้ำปูนใส ทาแก้บวมอักเสบ

แพงพวยบก

แพงพวยบก ไม้ประดับต้นเล็ก

• ราก รสเย็นเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้มะเร็ง น้ำเหลืองเสีย

มะกรูด

มะกรูด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ผล รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ ใช้ทำยาดอง ฟอกโลหิตระดู 
• ถอนพิษผิดสำแดง 
• ผิวลูก รสปร่าหอมติดร้อน 
• สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ขับระดู 
• น้ำในลูก รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน 
• ราก รสปร่า 
• สรรพคุณ กระทุ้งพิษไข้ แก้พิษฝีภายใน 
• แก้เสมหะเป็นโทษ

มะเกลือ

มะเกลือ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล รสเบื่อเมา 
• สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำประมาณ 2 ช้อนโต๊ะ
• ผสมหัวกะทิหรือนมสด รับประทาน
• ขับพยาธิตัวตืด พยาธิไส้เดือน ได้ผลดี

มะเกลือเลือด

มะเกลือเลือด ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ แก่น รสขมปร่า 
• สรรพคุณ แก้โลหิตจาง 
• ขับโลหิตประจำเดือนสตรี แก้กระษัย 
• บำรุงกำลัง แก้ธาตุพิการ

มะกล่ำตาช้าง (มะกล่ำต้น)

มะกล่ำตาช้าง หรือ มะกล่ำต้น 

ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร 
• เมล็ดใน รสเบื่อเมา 
• สรรพคุณ เบื่อพยาธิไส้เดือน 
• ราก รสเปรี้ยวเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้หืด 
• ไอ แก้ไข้ร้อนใน

มะกาต้น

มะกาต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสขมขื่น 
• สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ และโลหิต 
• ถ่ายพิษตานซางเด็ก ชักลมขึ้นเบื้องสูงให้ลงต่ำ 
• เปลือกต้น รสขมฝาด 
• สรรพคุณ แก้กระษัย สมานลำไส้ 

มะกอกน้ำ

มะกอกน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ชอบขึ้นริมน้ำ

• เมล็ด รสเปรี้ยวฝาด 
• สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ ทำให้ชุ่มคอ 
• แก้กระหายน้ำ

มะกอกป่า

มะกอกป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็นเปรี้ยว 
• สรรพคุณ ดับพิษกาฬ แก้ร้อนในอย่างแรง 
• แก้ลงท้อง แก้ปวดมวน แก้สะอึก 
• ใบ รสฝาดเปรี้ยว 
• สรรพคุณ คั้นเอาน้ำหยอดหู แก้ฝีในหู 
• แก้ปวดหู แก้รูหูอักเสบ 
• ผล รสฝาดเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน 
• ผล เปลือก ใบ ยาง รสเปรี้ยวฝาดหวานชุ่มคอ 
• สรรพคุณ แก้บิด แก้ธาตุพิการ แก้น้ำดีไม่ปกติ 

มะกอกเผือก

มะกอกเผือก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล รสเปรี้ยวเย็น 
• สรรพคุณ แก้ร้อนใน ดับพิษไข้ 
• ถอนพิษผิดสำแดง แก้ร้อนในกระหายน้ำ 

มะขามแขก

มะขามแขก ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ ระบายท้อง 
• ฝัก รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้ท้องผูก ระบายท้อง 
• แก้ริดสีดวงทวาร (สตรีมีครรภ์ห้ามใช้) 

มะขามเทศ

มะขามเทศ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง คุมธาตุ 
• ต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผลทำให้หายเร็ว

มะขามไทย

มะขามไทย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ 

ตระกูลมะขามใหญ่มี 2 ชนิด คือ มะขามขี้แมว 

ฝักเล็กกลมยาว และมะขามกระดาน ฝักใหญ่ 

แบบโค้งคล้ายรูปเคียว

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ ต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผล
• ทำให้หายเร็ว ฝนกับน้ำปูนใสใส่แผลเรื้อรัง
• ทำให้หายเร็ว 
• ใบแก่ รสเปรี้ยวฝาด 
• สรรพคุณ ขับเสมหะในลำไส้ แก้บิด แก้ไอ 
• ต้มน้ำโกรกศีรษะเด็กเวลาเช้ามืด 
• แก้หวัดคัดจมูก 
• เนื้อในฝัก รสเปรี้ยวจัด 
• สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้กระหายน้ำ 
• ทำให้เกิดน้ำลาย 
• น้ำส้มมะขามเปียก รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ รับประทานกับน้ำปูนใส ขับเลือด 
• ขับลมสำหรับสตรี 
• เปลือกเมล็ด รสฝาด 
• สรรพคุณ คั่วไฟเอาเปลือกแช่น้ำรับประทาน 
• แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน 
• เมล็ดใน คั่วแล้ว รสมันเบื่อ 
• สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือนตัวกลม 
• รกมะขาม รสฝาดเปรี้ยวเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้ท้องเสีย

มะขามป้อม

มะขามป้อม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผลอ่อน รสฝาดขม 
• สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์ 
• ผลแก่ รสเปรี้ยวฝาดขม 
• สรรพคุณ แก้ไข้เจือลม แก้เสมหะ ทำให้ชุ่มคอ 

มะขวิด

มะขวิด ไม้ยืนต้นขนาดกลางมีหนาม

• ใบ เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้พยาธิ แก้ฝีเปื่อยพัง 
• แก้ตกเลือด ห้ามระดูสตรี 

มะเขือขื่น

มะเขือขื่น ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสขื่นเอียนเปรี้ยวเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้สันนิบาต แก้น้ำลายเหนียว 
• ขับเสมหะ ทำให้น้ำลายน้อย

มะค่า ทั้ง 2

 ต้นมะค่าโมง

 มะค่าโมง

 มะค่าโมง

มะค่าโมง

 ต้นมะค่าแต้

 มะค่าแต้

 มะค่าแต้

มะค่าแต้

มะค่าแต้

มะค่า ทั้ง 2 ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่มี 2 อย่าง 

คือ มะค่าโมง และมะค่าแต้ หรือมะค่าเล็ก

• ปุ่มมะค่า รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ ต้มเอาไอรม แก้หัวริดสีดวงทวาร 
• แก้พยาธิผิวหนัง

มะคำไก่

มะคำไก่ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ใบ รสขมเบื่อเล็กน้อย 
• สรรพคุณ ตำให้ละเอียด พอกแก้พิษฝี 
• ราก รสขมเบื่อเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้กระษัย แก้เส้นเอ็น 
• ทำให้เส้นเอ็นหย่อน 
• ใช้ทั้ง 5 รสขมเบื่อเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้ริดสีดวง ขับปัสสาวะ แก้กระษัย 

มะคำดีควาย

มะคำดีควายสุมเป็นถ่าน

มะคำดีควาย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผลแก่ รสขม 
• สรรพคุณ แก้กาฬภายใน ดับพิษทั้งปวง 
• บำรุงน้ำดี ต้มเอาฟองสุมศีรษะเด็ก 
• แก้หวัดคัดจมูก 
• ผลแก่ สุมเป็นถ่าน สรรพคุณ ดับพิษร้อนภายใน 
• แก้พิษไข้ พิษซาง แก้หอบเนื่องจากปอดชื้น 
• และปอดบวม 

มะงั่ว

มะงั่ว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก รสปร่าจืด 
• สรรพคุณ กระทุ้งพิษ แก้ผิดสำแดง 
• แก้พิษฝีภายใน แก้เสมหะเป็นโทษ 

มะดัน

มะดัน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก ใบ รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้กระษัย แก้ระดูเสีย กัดเสมหะ 
• ขับฟอกโลหิต ระบายอ่อน แก้หวัด 

มะดูก

มะดูก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสเฝื่อนเย็น 
• สรรพคุณ แก้ปวดประดง น้ำเหลืองเสีย 
• ผื่นคัน แก้กามโรค เส้นเอ็นพิการ 
• แก้พิษฝีภายใน (วัณโรค) 

มะเดื่อชุมพร

มะเดื่อชุมพร ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง ชะล้างบาดแผล
• ทำให้สมานแผล 
• ราก รสฝาดเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้ กระทุ้งพิษไข้ 
• กล่อมเสมหะ และโลหิต แก้ไข้หัวลม 
• ไข้กาฬ ไข้พิษทุกชนิด 

มะเดื่อดง

มะเดื่อดง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ กล่อมเสมหะ แก้ท้องเสีย 
• แก้เม็ดประดง ผื่นคันตามตัว 

มะเดื่อปล้อง

มะเดื่อปล้อง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกราก รสฝาดเฝื่อน 
• สรรพคุณ แก้เม็ดฝี แก้ปวดข้อ 
• ปวดกระดูก 

มะเดื่อหอม

มะเดื่อหอม ไม้ต้นเป็นพุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสหอมเย็น 
• สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ บำรุงหัวใจ 
• ชูกำลัง ทำให้ชื่นบาน 

มะตูม

มะตูม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 3 ชนิด คือ 

ลูกกลม ลูกยาว และลูกนิ่ม

• ราก รสปร่าซ่าชื่นเล็กน้อย 
• สรรพคุณ แก้พิษไข้ แก้สติเผลอ 
• รักษาน้ำดี 
• เปลือก ราก ลำต้น รสปร่าซ่าขื่น 
• สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น ขับลมในลำไส้ 
• ใบสด รสปร่าซ่าขื่น 
• สรรพคุณ คั้นเอาน้ำรับประทาน แก้หวัด 
• แก้หลอดลมอักเสบ แก้บวม 
• แก้เยื่อตาอักเสบ 
• ผลอ่อน ชนิดเปลือกลูกแข็ง หั่นตากแดด
• ปรุงเป็นยาธาตุ สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ 
• ผลสุก รับประทาน 
• สรรพคุณ เป็นยาช่วยย่อยอาหาร 
• ระบายท้อง แก้โรคไฟธาตุอ่อน บิด 
• ท้องเสีย แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว 

มะนาว

มะนาว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสปร่าซ่า 
• สรรพคุณ กัดฟอกเสมหะ และระดู 
• ใช้ในพิกัด 108 ใบ 
• ราก รสขื่นจืด 
• สรรพคุณ ถอดพิษไข้กลับซ้ำ 
• ฝนกับสุกราทาฝี แก้อักเสบ แก้ปวด 
• น้ำในลูก รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้ไอ ฟอกโลหิต
• ทำให้ผิวงาม แก้เลือดออกตามไรฟัน 
• เมล็ด (คั่วไฟ) รสขมหอม 
• สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ซางเด็ก 

มะปราง

มะปราง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง 

มีอย่างเปรี้ยว และอย่างหวาน

• รากมะปรางหวาน รสจืดเย็น 
• สรรพคุณ ถอนพิษไข้กลับซ้ำ 
• ถอนพิษผิดสำแดง แก้ไข้ตัวร้อน 

มะปริง

มะปริง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสจืดเย็น 
• สรรพคุณ ถอนพิษผิดสำแดง 
• แก้ไข้กลับซ้ำ แก้ไข้ตัวร้อน

มะฝ่อ

มะฝ่อ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ (ลนไฟนาบท้องเด็ก) รสร้อน 
• สรรพคุณ แก้ปวดท้อง แก้ท้องขึ้น 
• แก้ลูกอัณฑะยาน 
• เปลือกต้น ราก รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้พิษโรคอันเกิดต่อผิวหนัง
• ซึ่งมีอาการคัน

มะพลับ

มะพลับ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง 

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้กามตายด้าน 
• เนื้อไม้ รสฝาด 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร 
• แก้ท้องร่วง ขับผายลม

มะพร้าว

มะพร้าว ไม้ยืนต้นขนาดกลางคล้ายต้นตาล

• ดอก รสฝาดหอม 
• สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้ปากเปื่อย 
• ราก รสหวานฝาดเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 
• แก้ไข้ท้องเสีย 
• น้ำมะพร้าว รสหวาน 
• สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย 
• ทำให้จิตใจชุ่มชื่น บำรุงครรภ์

มะแฟน

มะแฟน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษของแสลง

มะเฟือง

มะเฟือง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง 

• ลูก รสเปรี้ยวหวาน 
• สรรพคุณ กัดเสมหะ ละลายก้อนนิ่ว 
• ขับปัสสาวะ แก้กามโรค ขับโลหิตพิการ 
• ใบ ราก รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้ แก้กาฬ
• ขึ้นภายนอก ภายใน แก้พิษผิดสำแดง

มะเฟืองป่า (พญาไก่เถื่อน)

มะเฟืองป่า (พยาไก่เถื่อน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้บิด

มะไฟ

มะไฟ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสจืด สรรพคุณ แก้วัณโรค 
• สุมเป็นถ่าน สรรพคุณ ดับพิษร้อน 
• แก้พิษตานซาง มาแก้พิษฝีพุพอง เริม 
• งูสวัด ใช้ดับพิษได้ดีมาก

มะไฟเดือนห้า

มะไฟเดือนห้า ไม้พุ่มขนาดกลางถึงใหญ่ 

• ต้น รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ 
• ราก รสร้อนเมา 
• สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน ฆ่าพยาธิโรคเรื้อน 
• ขับไส้เดือน ขับโลหิตระดูให้ตก 
• ใบ รสร้อน 
• สรรพคุณ แก้ฟกช้ำ พลัดตกหกล้ม
• จนตับปอดพิการ แก้ไข้ตัวเย็น 
• หมดสติ เจริญธาตุ แก้พิษฝี

มะมาด

มะมาด ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง 

• เนื้อไม้ รสร้อน 
• สรรพคุณ แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ 
• แน่น จุกเสียด ขับลมในลำไส้

มะม่วง

กาฝากมะม่วง

มะม่วง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ 

• เมล็ดใน รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง สมานลำไส้ 
• ทาบาดแผลทำให้หายเร็ว 
• กาฝากมะม่วง รสเย็น 
• สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ แก้ความดันโลหิตสูง

มะม่วงหิมพานต์

มะม่วงหิมพานต์ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เมล็ด รสมันเมา 
• สรรพคุณ บำรุงเส้นเอ็น แก้โรคผิวหนัง 
• กลาก เกลื้อน 
• ยาง สรรพคุณ กัดทำลายเนื้อด้านเป็นตุ่มโต 
• เปลือกต้น ลูก รสฝาด 
• สรรพคุณ พอกดับพิษ 

มะเม่า

มะเม่า ไม้พุ่มขนาดเล็กเตี้ยแจ้ง

• ต้น ราก รสจืด 
• สรรพคุณ บำรุงไต ขับปัสสาวะ 
• แก้มดลูกพิการ และตกขาว 

มะยม

มะยม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ถึงกลาง มี 2 ชนิด คือ 

มะยมตัวผู้ ต้นเล็กออกดอกแล้วไม่ติดลูก 

หมอนิยมใช้ทำยา และ

มะยมตัวเมีย ต้นใหญ่ออกดอก ติดลูกดก

• เปลือกต้น รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้เม็ดผื่นคัน 
• ใบ รสเปรี้ยว 
• สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน และไข้หัว 
• ราก รสจืดเย็นติดเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้เม็ดประดง ผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย 

มะรุม

มะรุม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อน 
• สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ทำให้ผายเรอ 
• คุมธาตุอ่อนๆ แก้ลม 
• ราก รสเผ็ด หวาน ขม 
• สรรพคุณ แก้บวม บำรุงไฟธาตุ 
• ทุบพอแตกอมไว้ ข้างแก้ม ดื่มสุราจะไม่เมา 

มะละกอ

มะละกอ ไม้ยืนต้นไม่มีแก่น

• รากแก่ รสฉุนเอียน 
• สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กามโรค
• รากอ่อน รสฉุนเอียนน้อย 
• สรรพคุณ บำรุงน้ำนม 
• ยาง สรรพคุณ กัดแผล หัวหูด สิว 
• ฆ่าพยาธิผิวหนัง 

มะแว้งต้น

มะแว้งต้น ไม้ต้นเล็กขนาดมะเขือพวง

• ราก รสเปรี้ยวเอียน 
• สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต กัดเสมหะ 
• แก้น้ำลายเหนียว ขับปัสสาวะ 
• ผลสุก รสขื่นขม 
• สรรพคุณ กัดเสมหะในลำคอ แก้ไอ 
• ผลดิบ รสขื่นขม 
• สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้เบาหวาน 

มหาละลาย

มหาละลาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ 

คล้ายมะพร้าว

• เนื้อไม้ รสเย็น 
• สรรพคุณ แก้ไข้พิษไข้กาฬ ดับพิษร้อน
• ถอนพิษไข้ เกลื่อนหัวฝี แก้ปวดบวม 

 มหาสดำ

มหาสดำ ไม้ยืนต้น ลักษณะคล้ายมะพร้าว

• เนื้อไม้ รสเย็น 
• สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ 
• แก้ร้อนในกระหายน้ำ 

มหาหิงคุ์

มหาหิงคุ์ ไม้ยืนต้นเล็กๆ

• ยาง รสขมร้อนเหม็น 
• สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้น อืด เฟ้อ
•  แน่น จุกเสียด แก้เปวดท้อง บำรุงธาตุ 
• ใช้ทาท้องเด็กแก้ท้องขึ้น ปวดท้อง 
• ทำให้ผายลม

มะหาด

แก่นมะหาด

ปวกหาด

มะหาด ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสร้อน 
• สรรพคุณ แก้ลมแก้กระษัย ละลายเลือด 
• แก้เส้นเอ็นพิการ 
• ฟองได้จากการต้มเคี่ยวเปลือกต้น 
• มีลักษณะคล้ายจาวมะพร้าว 
• เอาผ้าห่อบีบน้ำให้แห้งนำไปย่าง 
• หรือคั่วให้เหลือง เรียกว่า ปวกหาด รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน พยาธิเส้นด้าย 
• พยาธิตัวตืด

มะหวด

มะหวด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม 

เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สีหวด

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน แก้วัณโรค 
• เมล็ด รสฝาด สรรพคุณ แก้ไอกรน แก้ไข้ทราง

มะอึก

มะอึก ไม้ยืนต้นจำพวกมะเขือ

• ราก รสเย็นเปรี้ยวเล็กน้อย 
• สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว 
• ดับพิษร้อนภายใน กระทุ้งพิษ 
• แก้ไข้เพื่อดี ไข้สันนิบาต

มะแฮ็คโกนี (Mahagoni)

มะแฮ็คโกนี (Mahagoni) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง 

ใบ และผลเล็กกว่ามะฮอกกานี

• เมล็ดใน รสขมจัด 
• สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น ไข้ป้าง

มะฮอกกานี (Mahogany)

มะฮอกกานี (Mahogany) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ดใน รสขมจัด 
• สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย) 
• และไข้ตัวร้อน

มังคุด

มังคุด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกลูก รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิดมูกเลือด สมานแผล 
• เนื้อในลูก รสเปรี้ยวหวาน 
• สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย 
• แสลงกับบิดมูกเลือด 

มังตาล

มังตาล ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น ลูก รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ รบกวนเส้นประสาท และผิวหนัง 
• ทำให้คัน ใช้เบื่อปลา
• ดอกแห้ง รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ แช่น้ำหรือชงแทนใบชา 
• รับประทาน แก้ขัดเบา แก้ชัก แก้ลมบ้าหมู 
• ผสมกับน้ำมันทาแผลฝีดาษ 
• ต้น และกิ่งก้านอ่อน รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน 
• หยอดหู แก้ปวด 

หมาก

หมาก ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์ม

• ใบ รสเย็นเฝื่อน 
• สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้คัน 
• แก้เด็กออกไข้หัว รับประทานลดความร้อน
• ในร่างกาย แก้ไข้ 
• ลูก รสฝาดจัด 
• สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน ขับเหงื่อ 
• ฝนทาปาก แก้ปากเปื่อย สัตว์กินขับพยาธิ 
• ราก รสฝาดเย็น 
• สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 
• ทะลายหมาก รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน 

หมากผู้

หมากผู้ ไม้ต้นเล็ก

• ใบ รสจืด 
• สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน เหือด หัด สุกใส 
• ดำแดง ต้มอาบ แก้คันตามผิวหนัง 
• ราก ต้มเอาน้ำอม 
• สรรพคุณ แก้ฟันผุ หรือแก้สารปรอทกิน 

ม้ากระทืบโรง

ม้ากระทืบโรง ไม้พุ่มต้นเล็กๆ

• ใช้ทั้งต้น รสขมน้อย 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง 
• บำรุงกำหนัด 

หมีเหม็น

หมีเหม็น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด แก้ปวดมดลูก 
• แก้พิษฝี ผื่นคัน 
• ยาง รสฝาดขม สรรพคุณ แก้แผลฟกช้ำ 
• ราก รสขมเบื่อ 
• สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย 
• หรือกล้ามเนื้ออักเสบ 

โมกมัน (โมกน้อย)

โมกมัน หรือโมกน้อย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกตัน รสฝาดเมา 
• สรรพคุณ บำรุงธาตุให้เป็นปกติ 
• แก้คุดทะราด 
• แก่น รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมลั่นดาน 
• กระพี้ รสขม สรรพคุณ แก้ดีพิการ 
• ใบ รสขม 
• สรรพคุณ ขับน้ำเหลือง แก้ท้องมาน 
• แก้ตับพิการ 
• ดอก รสจืด สรรพคุณ ทำลายพรรดึก 
• ลูก รสเมา สรรพคุณ ฆ่าแมงกินฟัน

โมกหลวง (โมกใหญ่)

โมกหลวง  หรือโมกใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

หรือขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด 
• สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด 
• เมล็ด รสฝาด 
• สรรพคุณ สมานท้อง ลำไส้ 
• ใบ รสฝาดเมา 
• สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน 

หม่อน

หม่อน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสเมา 
• สรรพคุณ แก้ตาแดง ตาแฉะ ตาฟาง 
• แก้ไอ ระงับประสาท 

เมี่ยง (ชา) 

เมี่ยง หรือชา ไม้พุ่มขนาดใหญ่ 

หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• กิ่ง และใบ รสฝาดเมาน้อย 
• สรรพคุณ แก้พิษยาอันตราย 
• สมานแผล (มีกรดแทนนิน) รมแก้หืด 

เมี่ยงอีลาม (ชา)

เมี่ยงอีลาม (ชา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่ 

หรือไม่ยืนต้นขนาดย่อม เกิดทาง จ. เชียงใหม่

• ใบ หมักดองทำเป็นเมี่ยงอม 
• รสฝาดขมเปรี้ยว 
• สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 
• แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย 

เหมือดคน

เหมือดคน (มะไฟแรด) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมน้อย 
• สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้ ถอนพิษผิดสำแดง 
• ราก รสขมน้อย 
• สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ไข้ปวดบวม 
• ไข้พิษ ไข้หัดสุกใส 

มดยอบ

มดยอบ เป็นยางของต้นไม้ห่อด้วยหางสัตว์

• มดยอบ รสเมาเบื่อ 
• สรรพคุณ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ 
• ขับผายลม อมแก้เจ็บคอ แก้แผลในปาก 

---------------------------

ความรู้พื้นฐาน ประวัติการแพทย์แผนไทย

จรรยาแพทย์ และจรรยาเภสัช

หลักเภสัช 4 ประวัติเบญจกูล

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_8382.html

เภสัชกรรมไทย 

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ จำพวกต้น 2

(กรรณิกา – คางแดง)

http://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post.html

เภสัชกรรมไทย 

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ 

จำพวกต้น (ควินิน – ทำมัง)

http://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/2.html

เภสัชกรรมไทย 

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ

 จำพวกต้น (ยาดำ – เอื้องบก)

http://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/4.html

เภสัชกรรมไทย 

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ 

จำพวกเถา-เครือ (กรด-เถาวัลย์ปูน)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_47.html

เภสัชกรรมไทย 

สมุนไพรที่ใช้ในงานสาธารณสุขมูลฐาน 

(กระเทียม-ชุมเห็ดเทศ)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-

post_6472.html

เภสัชกรรมไทย 

สรรพคุณเภสัช

รสยาแก้ตามธาตุ, รสแก้ตามวัย

รสแก้ตามฤดู, รสแก้ตามกาล

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_34.html

เภสัชกรรมไทย 

คณาเภสัช 

(จุลพิกัด - พิกัด 4 สิ่ง)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/1.html

สมุนไพรแห้ง 

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/09/blog-post_25.html

สมุนไพรสด 

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/04/thai-traditional-medicine.html

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต 

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/03/blog-post.html

-----------------------------------------------

อ้างอิง: ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป 

สาขาเภสัชกรรม

กองการประกอบโรคศิลปะ

Credit:  ภาพนำมาจาก internet ซึ่ง share กันใน Google,  Face Book และได้ถ่ายทำเองบ้าง เพื่อการศึกษาแพทย์แผนไทยให้ง่ายขึ้น เป็นการสืบทอดต่อไปยังอนุชน และผู้สนใจ ให้มีความรู้ในการรักษาบำบัดโรคพึ่งพาตนเองได้ ขอขอบคุณเจ้าของภาพ ขอให้อนุโมทนาส่วนบุญกุศล เจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขัง พลัง และสมปรารถนาในสิ่งที่ดีงามโดยทั่วกันทุกท่าน เทอญ

ตรวจทานแล้ว