เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ (กรด-เถาวัลย์ปูน)

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 

(กรด-เถาวัลย์ปูน)

จัดทำโดย อ.หมอสุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

 B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM.  แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

เภสัชกรรมไทย
เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 

(กรด-เถาวัลย์ปูน)

        จำพวกเถา-เครือ ได้แก่ พรรณไม้ที่เป็นเถา- เครือ เลื้อยพาดพันตามต้นไม้ ตามรั้วเลื้อยตามพื้นดิน บางเถา- เครือ ก็สั้น บางเถา- เครือ ก็ยาว บางชนิดมีมือเกาะ บางชนิดก็ไม่มีมือเกาะ ซึ่งมนุษย์เรานิยมเรียกว่า เถา หรือ เครือที่นิยมใช้ทำยา ตามข้างล่างนี้

 

1. กรด

1. กรด ไม้เถาเนื้อแข็ง

• เปลือกต้นและราก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด แก้ปวดท้อง จุกเสียด
• ผล รสฝาดเบื่อ สรรพคุณ ขับไส้เดือน ต้มเอาน้ำอม แก้เหงือกบวมปากเปื่อย

2. กระดอม

2. กระดอม ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน จำพวกมะระขี้นก

• ลูก รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้ดีแห้ง ดีฝ่อ ดีเลือด คลั่งเพ้อเจริญอาหาร ทำให้โลหิตเย็น บำรุงมดลูก

3. กระไดลิง

3. กระไดลิง ไม้เถาแบนพาดพันต้นไม้

• เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง แก้ตัวร้อน ขับเหงื่อ     แก้ไข้ แก้พิษฝี แก้ไข้เซื่องซึม

4. กระทกรก

4. กระทกรก ไม้เถายืนต้น

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้แผลเน่าเปื่อย
• ใบ รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้หวัดคัดจมูก
• เถา รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา คุมธาตุ 

รักษาบาดแผล 

• เมล็ด รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เด็กท้องขึ้น อืดเฟ้อ
• ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้กามโรค ตัวร้อนเนื่องจากพิษไข้

5. กระทกรก 

(กระโปรงทอง, รกช้าง, เถาสิงโต, ผ้าขี้ริ้วห่อทอง)

5. กระทกรก (กระโปรงทอง, รกช้าง, เถาสิงโต, ผ้าขี้ริ้วห่อทอง)

• เถา ใบ รสชุ่มเย็นเอียน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ขับเสมหะทรวงอก แก้ไอแก้บวม
• ผลสุก รสหวานเปรี้ยว สรรพคุณ บำรุงปอด แก้ปอดอักเสบ       ขับเสมหะ

6. กระทงลาย

6. กระทงลาย (กระทุงลาย)ไม้เถาพาดตามต้นไม้

• เถา ราก รสขมฝาด สรรพคุณ แก้ไอ แก้บิด แก้ปวดท้อง
• ราก รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย)

7. กระทุงหมาบ้า

7. กระทุงหมาบ้า ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ กระทุ้งพิษไข้หัว ไข้กาฬ พิษฝี ขับปัสสาวะ แก้ดีกำเริบนอนละเมอเพ้อกลุ้ม ปวดศีรษะ เซื่องซึม

8. กระพังโหม

8. กระพังโหม ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ มี 2 ชนิดคือ 

ตูดหมู ตูดหมา สรรพคุณเหมือนกัน

• ใบ เถา รสกลิ่นเหม็น สรรพคุณ แก้ตานซาง แก้ตัวร้อน ขับลมแก้ธาตุพิการ ท้องเสีย เจริญอาหาร ขับพยาธิไส้เดือน
• ใบ ตำพอก สรรพคุณ แก้พิษงู แก้ปวดฟัน แก้รำมะนาด

หมายเหตุ กระพังโหมที่แท้ต้องเป็นชนิดที่มียางออกเมื่อเด็ดใบ และเถาสดๆ ชนิดไม่มียาง เรียกว่า ย่านพาโหม ไม่ใช่กระพังโหม

9. กระเพียด (หนอนตายหยาก)

9. กระเพียด หรือ หนอนตายหยาก ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน แก้ริดสีดวงทวาร ใช้ทุบแช่น้ำทำลาย ตัวแมลงได้

10. กวาวเครือขาว, กวาวเครือแดง

 กวาวเครือแดง

10. กวาวเครือขาว และ กวาวเครือแดง ไม้เถาพาดพัน

ตามต้นไม้ใหญ่

• เปลือกเถา รสเย็นเบื่อเมา สรรพคุณ แก้พิษงู
• หัว รสเย็นเบื่อเมา สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้เต่งตึง 

บำรุงสุขภาพให้สมบูรณ์ บำรุงความกำหนัด 

(ถ้ารับประทานมากอาจเป็นอันตรายได้)

11. กรุงเขมา

11. กรุงเขมา ไม้เถาขนาดเล็กๆ

• ราก รสเย็นหอมสุขุม สรรพคุณ แก้ไข้ที่มีพิษร้อน แก้ดีซ่าน   บำรุงร่างกายให้แข็งแรง

12. แกแล

12. แกแล ไม้เถายืนต้น

• แก่น รสขมขื่น สรรพคุณ บำรุงน้ำเหลือง แก้พุพอง บำรุงกำลัง

13. โกฐพุงปลา

13. โกฐพุงปลา เป็นไม้อาศัยเกาะอยู่บนต้นไม้อื่นคล้ายกล้วยไม้ เป็นไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้บิด แก้ปวดเบ่งแก้เสมหะพิการ สมานแผล

14. กำจาย (หนามจาย)

14. กำจาย (หนามจาย) ไม้เถามีหนาม

• ราก รสเบื่อเย็นเล็กน้อย สรรพคุณ ขับระดูสตรี แก้พิษงู

ถอนพิษแมลงกัดต่อย แก้พิษฝี แก้แผลเรื้อรัง

15. กำแพงเจ็ดชั้น (ลุ่มนก)

15. กำแพงเจ็ดชั้น (ลุ่มนก) ไม้เถาขนาดใหญ่

• เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรี บำรุงโลหิต            ขับผายลม แก้ไข้ แก้ปวดตามข้อ แก้เม็ดประดงผื่นคัน

16. ขจร (สลิด)

16. ขจร ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้ หรือบางแห่งเรียกว่า สลิด

• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ทำให้อาเจียน ถอนพิษยาเบื่อเมา

ดับพิษทั้งปวง หยอดตา แก้ตาอักเสบ ตาแฉะ ตาแดง ตามัว

17. ขมิ้นเครือ

17. ขมิ้นเครือ ไม้เถาเลื้อยพันต้นไม้ใหญ่

• ต้น รสฝาดเฝื่อนร้อน สรรพคุณ แก้น้ำดีพิการ ขับฝายลมทำให้เรอ
• ใบ รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้บิดมดลูก ขับโลหิตระดูสตรีเสียให้เป็นปกติ
• ดอก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือก
• ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ บำรุงน้ำเหลือง  

ฝนหยอดตา แก้กระจกตา แก้ตาแดง ตาแฉะ ตามัว และตาอักเสบ

18. ข้าวสารเถา (เถาข้าวสาร)

18. ข้าวสารเถา หรือ เถาข้าวสาร ไม้เลื้อยพันตามต้นไม้

• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้ตาแดง ตาแฉะ ตามัว

19. ขี้กาขาว

19. ขี้กาขาว ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน

• เถา รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี ดับพิษ เสมหะ และโลหิต
• ใบ รสขม สรรพคุณ ตำสุมขม่อมเด็กในตอนเย็น ๆ 

แก้หวัด คัดจมูก

• ลูก รสขมจัด สรรพคุณ แก้ตับปอดพิการ ถ่ายอุจจาระ 

ถ่ายเสมหะถ่ายพิษตานซาง

20. ขี้กาแดง

20. ขี้กาแดง ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน

• ลูก รสขมจัด สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้พิษเสมหะและโลหิต      ถ่ายและล้างโทษเสมหะ และอุจจาระให้ตก
• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษไข้ แก้ปวดศีรษะ 

บำรุงน้ำดี

• ลูก มีคุณสมบัติพิเศษ สรรพคุณ คือ 

ถ่ายพิษตานซาง แก้ตานขโมย พุงโรเด็กได้ดี

21. เขี้ยวงู (ตี่งเครือคำตัวแม่)

21. เขี้ยวงู หรือ ตึ่งเครือคำตัวแม่ ไม้เถาเนื้อแข็ง

       เลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับโลหิตในมดลูก

หลังคลอดบุตร แก้สันนิบาตหน้าเพลิง แก้มดลูกอักเสบ แก้ปวดท้อง ขับลม

22. คนทีสอขาว (คนทีสอเครือ)

22. คนทีสอขาว ไม้เถายืนต้นขนาดย่อม หรือเรียกว่า คนทีสอเครือ

• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ บำรุงน้ำดี ขับลม ฆ่าพยาธิผิวหนัง
• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้ไข้ แก้พยาธิ แก้หืดไอ  แก้ไข้ในหญิงมีครรภ์
• เมล็ด รสขม สรรพคุณ เจริญอาหาร
• ราก รสขม สรรพคุณ แก้โรคตับ ถ่ายน้ำเหลืองเสีย ขับเหงื่อ     ขับปัสสาวะ บำรุงธาตุ แก้ปวดข้อ และปวดกล้ามเนื้อ

23. คนทีสอทะเล

23. คนทีสอทะเล เป็นไม้เลื้อยตามพื้นทราย

• ต้น รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ตัวพยาธิ ฟกบวม แก้เสมหะ แก้ลมแก้ริดสีดวงในคอ

24. คัดเค้า

24. คัดเค้า ไม้เถายืนต้นมีหนามแหลมคม

• เถา รสฝาด สรรพคุณ แก้เสมหะ บำรุงโลหิต
• ลูก รสฝาดอมเปรี้ยว สรรพคุณ ขับฟอกโลหิตระดูสตรีที่เน่าร้าย
• ราก รสเย็นฝาดเล็กน้อย สรรพคุณ ขับ และแก้ไข้เพื่อโลหิต

25. คุคะ (ขรุขระ)

25. คุคะ (ขรุขระ) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเย็น สรรพคุณ ระงับความร้อน แก้ไข้ร้อนใน กระสับกระส่าย แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้น้ำเหลืองเสีย

26. โคคลาน

26. โคคลาน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสขมเบื่อเย็น สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ครั่นตัว เส้นตึง แก้ปวดหลัง ปวดเอว แก้กระษัย ขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ บำรุงโลหิต

27. โคกกระออม (ตุ้มต้อก)

27. โคกกระออม หรือ ตุ้มต้อก ไม้เลื้อยขนาดเล็กคล้ายมะระ

• เถา รสขมขื่น สรรพคุณ แก้ไข้
• ใบ รสขมขื่น สรรพคุณ แก้หืด
• ดอก รสขมขื่น สรรพคุณ ขับโลหิต
• ลูก รสขมขื่นเย็น สรรพคุณ ดับพิษไฟลวก
• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษงู ใช้หยอดตาแก้ตาต้อ
• ใช้ทั้ง 5 รสขมเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ บำรุงน้ำนม ระบายท้อง แก้ไข้

28. คอเบ็ด (คอเป็ด)

คอเบ็ด (คอเป็ด) ไม่มีภาพให้ดู

28. คอเบ็ด (คอเป็ด) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสขื่นเอียนขม สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้ไข้ตัวร้อน แก้กระษัยขับปัสสาวะ

29. จิงจ้อขาว (จิงจ้อหลวง)

29. จิงจ้อขาว หรือ จิงจ้อหลวง ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้

• เถา รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมพรรดึก กระตุ้นลำไส้ช่วยย่อยอาหาร แก้เสมหะโลหิต และกำเดา

30. จิงจ้อแดง (จิงจ้อเหลี่ยม)

30. จิงจ้อแดง หรือ จิงจ้อเหลี่ยม ไม้เถาเลื่อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสหวาน สรรพคุณ บำรุงเนื้อให้สดชื่น
• ราก รสร้อนขื่นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะ และลม ช่วยการย่อยอาหารแก้กำเดา และโลหิต

31. ชะลูดขาว

31. ชะลูดขาว ไม้เถาเลื้อยพาดพันตามต้นไม้

• เปลือกเถา รสหอมเย็น สรรพคุณ ขับผายลม แก้ปวดในท้อง
• ใบ ลูก รสร้อนหอมสุขุม สรรพคุณ แก้ไข้ร้อนใน กระสับกระส่าย สะอึก แก้ดีพิการ แก้คุดทะราด

32. ชะลูดแดง

32. ชะลูดแดง ไม้เถาเนื้อแข็งยืนต้น

• ใบ รสร้อนหอมสุขุม สรรพคุณ กระจายโลหิต
• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้โรคไข้เรื้อรัง แก้เลือดออกตามไรฟัน

33. ชะเอมไทย (ส้มป่อยหวาน)

33. ชะเอมไทย (ส้มป่อยหวาน) ไม้เถายืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ เถา รสหวานชุ่ม สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้คอแห้ง แก้ลมบำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงกล้ามเนื้อให้เจริญ ขับเสมหะ  

แก้น้ำลายเหนียว แก้เลือดออกตามไรฟัน

• ใบ รสขื่น สรรพคุณ ขับโลหิตระดู
• ดอก รสขื่นขมน้อย สรรพคุณ ช่วยย่อยอาหาร
• ราก รสหวานเอียน สรรพคุณ แก้เสมหะจุกคอ 

แก้ไอ บำรุงหัวใจให้สดชื่น

34. ชะเอมบ้าน (ชะเอมสวน)

34. ชะเอมบ้าน (ชะเอมสวน) ไม้เถาเลื่อยพาดพันตามต้นไม้

• ราก รสหวานเอียน สรรพคุณ กัดเสมหะในลำคอ หยอดตา 

แก้เจ็บตา ตาอักเสบ

35. ชะเอมป่า (ชะเอมเถา)

35. ชะเอมป่า หรือ ชะเอมเถา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสหวานเอียน สรรพคุณ ถ่ายลม แก้คอแห้ง บำรุงผิวหนัง   แก้โรคตา
• ใบ รสขมน้อย สรรพคุณ ถ่ายโลหิต
• ดอก รสขมน้อย สรรพคุณ แก้ดี และโลหิตพิการ
• ผล รสขมน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ
• ราก รสหวานเอียน สรรพคุณ แก้กระหายน้ำ ทำให้ชุ่มคอ

36. ชิงช้าชาลี (บอระเพ็ดตัวผู้)

36. ชิงช้าชาลี (บอระเพ็ดตัวผู้) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสขม สรรพคุณ แก้พิษฝีดาษ แก้ไข้เหนือ ไข้เพื่อโลหิต     แก้ฝีกาฬ บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ทำให้เลือดเย็น          แก้มะเร็ง
• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง แก้มะเร็ง
• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ ขับพยาธิในท้อง แก้รำมะนาด ปวดฟัน แก้แมลงเข้าหู

37. เชือกเขาไฟ (ย่างทราย)

37. เชือกเขาไฟ (ย่างทราย) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสขม สรรพคุณ ระบายท้อง แก้แน่น จุกเสียด ขับลมในลำไส้แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ

38. แซ่ม้าทะลาย

38. แซ่ม้าทะลาย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน แก้เม็ดประดง 

ผื่นคัน  แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย

39. ซองแมว (ซ้องแมว)

39. ซองแมว (ซ้องแมว) ไม้เถายืนต้น คล้ายพวกต้นตรุษจีน

• ใบ รสขม สรรพคุณ ระบายท้อง แก้ปวดหู แก้ปวดศีรษะ แก้ผมร่วงต้มอมแก้เหงือกบวม แก้ปวดฟัน
• ลูก รสขมเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคท้องมาน แก้ปวดข้อ 

ปวดกล้ามเนื้อ แก้ไอ แก้วัณโรค ทาแก้แผลน้ำกัด

• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้วัณโรค แก้ร้อนในกระหายน้ำ 

ดับพิษร้อนถอนพิษไข้

40. หญ้านาง (ปู่เจ้าเขาเขียว, หญ้าภคินี)

40. หญ้านาง (ปู่เจ้าเขาเขียว หรือ หญ้าภคินี) มี 2 ชนิดคือชนิดขาว และเขียว เป็นไม้เถาเลื้อย พากพันต้นไม้อื่น

• ราก รสเย็นขม สรรพคุณ แก้ไข้ทุกชนิด ไข้พิษ ไข้เหนือ ไข้หัว เหือด หัด สุกใส ฝีดาษ ไข้กาฬ ขับกระทุ้งพิษได้ดี

41. หญ้านางใหญ่ (โพกพาย)

41. หญ้านางใหญ่ (โพกพาย)ไม้เถาเลื้อยพาดพัน

ตามต้นไม้อื่น

• เถา รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้กระษัย 

ขับปัสสาวะ แก้โลหิตพิการ แก้บวมตามตัว

42. หญ้านางแดง

42. หญ้านางแดง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ฝนใส่น้ำกิน 

แก้ไข้หมากไหม้ (ไข้พิษ) 
แก้พิษสำแดงแก้เมาเห็ด เมาสุรา ถอนพิษได้ดี

(บางคนเรียก รางจืด)

43. ดีปลี

43. ดีปลี ไม้เถาคล้ายพริกไทย เลื้อยพาดพันต้นไม้

• ดอก รสร้อน สรรพคุณ แก้ปถวีธาตุพิการ 

แก้ท้องร่วง ขับลมในลำไส้

• เถา รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ปวดฟัน แก้ปวดท้อง 

แน่น จุกเสียด ท้องขึ้นอืดเฟ้อ

44. ตาไก่

44. ตาไก่ ไม้เถายืนต้น

• เปลือกเถา รสเบื่อเมาเล็กน้อย สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรีให้เป็นปกติแก้โลหิตระดูขาว ระดูเน่าเหม็น แก้มดลูกอักเสบ เจ็บเสียวท้องน้อย แก้ปวดหลัง ปวดเอว บำรุงโลหิต

45. ตานหม่อน (ตาลขี้นก)

45. ตานหม่อน (ตาลขี้นก) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้
ใช้ทั้งต้น รสเบื่อเย็น สรรพคุณ แก้พิษตานซาง 

บำรุงเนื้อหนังให้ชุ่มชื่น คุมธาตุ ขับไส้เดือนในท้อง

46. ตีนเป็ดเครือ (เถาเอ็นอ่อน)

46. ตีนเป็ดตาเครือ (เถาเอ็นอ่อน) เป็นไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้ปวดเสียวตามร่างกาย แก้เส้นตึง เมื่อยขบทำให้เส้นเอ็นหย่อน
• เถา รสขม สรรพคุณ แก้เส้นตึง แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

47. ตูมกาเครือ

47. ตูมกาเครือ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น มี 2 ชนิด 

คือชนิด เถาสีแดง และ สีขาว

• เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อเสมหะและดี 

บำรุงไฟธาตุ ช่วยย่อยอาหาร ขับผายลม

• ราก รสขมเอียน สรรพคุณ แก้พิษไข้ตัวร้อน ถอนพิษงู
• หัว รสขมเอียน สรรพคุณ แก้ริดสีดวง

48. แตงกวา

48. แตงกวา ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน 

และพาดพันต้นไม้ตาย

• ผล รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะขัด

49. แตงไทย

49. แตงไทย ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน 

และพาดพันต้นไม้ตาย

• ใบ ดอก รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน

50. แตงอุลิด (แตงโม) 

50. แตงอุลิด หรือ แตงโม ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดินและ

พาดพันต้นไม้ตาย

• น้ำคั้นจากผล รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 

แก้ปากเป็นแผล ขับปัสสาวะ แก้อาการอ่อนเพลียละเหี่ยใจ 
แก้อาการแน่น

• เปลือกผล รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนใน

กระหายน้ำ แก้ปากและลิ้นเป็นแผล

• เมล็ดใน รสมันหวาน สรรพคุณ ช่วยหล่อลื้นลำไส้ 

แก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง 

(ความดันสูง) ขับเสมหะ แก้อาเจียนเป็นเลือด 

แก้ไอเรื้อรัง

• ราก ใบ เถา รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้บิด 

แก้ท้องร่วง

51. แตงหนู

51. แตงหนู ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน

• เถา รสขื่นขม สรรพคุณ ขับเสมหะ
• ใบ ลูก รสขื่นขม สรรพคุณ แก้ไข้จับสะท้านร้อนสะท้านหนาว
• ดอก รสขม สรรพคุณ ขับโลหิต
• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ลม 

แก้คุดทะราด แก้เสมหะ

52. แตงร้าน

52. แตงร้าน ไม้เถาเลื้อยไปตามพื้นดิน

• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน

53. ต้อยติ่ง

53. ต้อยติ่ง ไม้ต้นเล็ก

• เมล็ด รสเย็นฝาด สรรพคุณ ดูดหนอง สมานแผล 

ทำให้แผลแห้งเร็ว

54. ตำลึง (ผักสี่บาท, ผักแคบ)

54. ตำลึง (ผักสี่บาท, ผักแคบ) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน 

แก้พิษฝีถอนพิษขนของใบไม้ และตำแย 

แก้ปวดแสบปวดร้อน แก้คัน

• เถา รสเย็น สรรพคุณ ใช้น้ำในเถาหยอดตา แก้ตาฝ้า ตาแดง 

ตาช้ำ ตาแฉะตาอักเสบ

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้ดวงตาเป็นฝ้า ดับพิษทั้งปวง

55. ถอบแถบ

55. ถอบแถบ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ใช้ทั้งต้น รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้พิษตานซาง แก้ตานขโมยขับพยาธิเสมหะถ่ายลม
• ใบ ใช้ทั้ง 3 ใบ ใส่เกลือเล็กน้อย ต้มเอาน้ำให้เด็กอ่อนรับประทาน ระบายท้องได้ดี

56. ถั่วผี

56. ถั่วผี ไม้ล้มลุกเครือ

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ

57. ถั่วลันเตา

57. ถั่วลันเตา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเย็น สรรพคุณ แก้ตับพิการ ชักตับ แก้ตับทรุด
• ฝัก รสมัน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงไขข้อ

58. เถาเกล็ดนาคราช

58. เถาเกล็ดนาคราช ไม้เถาเลื้อย

• เถา รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษตะขาบ แมงป่อง แก้พิษงู และถอนพิษต่างๆ
• เถา คั่วให้เหลือง ดองสุรา สรรพคุณ ขับโลหิตระดู  แก้ปวดเอวปวดหลังเนื่องจากโลหิตระดูไม่ปกติ

59. เถาคัน

59. เถาคัน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น มี 2 ชนิด คือ ชนิดแดง 

และชนิดขาว แต่นิยมใช้ชนิดแดงมาก

• เถา รสขื่นขม สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้กระษัย ทำให้เส้นหย่อน ฟอกเลือดขับลม แก้ฟกช้ำภายใน ขับเลือดเน่า และขับคาวปลาหลังการคลอด
• ใบ อังไฟพอเหี่ยว ปิดหัวฝี ให้ฝีแตกเร็ว

60. เถาคุย

60. เถาคุย ไม้เถายืนต้น

• เถา รสฝาด สรรพคุณ แก้เม็ดประดง ขับลมในข้อขัด แก้ปวดข้อและแท่งกระดูก
• ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้มือเท้าอ่อนเพลีย

61. เถานาคราช (ว่านนาคราช)

61. เถานาคราช (ว่านนาคราช) ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้ผุ

• เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษอักเสบ ปวดแสบ ปวดร้อน 

ถอนพิษสัตว์ กัดต่อยแก้พิษฝี แก้สัตว์มีพิษขบกัด

62. เถาปล้อง

62. เถาปล้อง ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ตำกับสุราพอก แก้ปวดฝี 

ถอนพิษปวดอักเสบ 

• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ฝนกับสุราทา แก้พิษตะขาบ

 แมงป่อง พิษงู

63. เถามวก 

63. เถามวก (เครือเขามวก) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้ มี 2 ชนิด คือแดง และขาว มักใช้ทั้ง 2 รวมกัน

• เถา รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้โลหิตจาง แก้ท้องร่วง ลงแดง
• เนื้อเถา รสขมเบื่อเย็น สรรพคุณ แก้ไอเซื่องซึม แก้ปวดขัดตามร่างกายรักษาบาดแผลให้หายเร็ว ทำให้มีลมเบ่ง

ช่วยให้คลอดบุตรเร็ว 

64. เถาลื้นเสือ

64. เถาลิ้นเสือ ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสขื่น สรรพคุณ แก้ตับทรุด ตับพิการ ม้ามโต บำรุงตับ

65. เถาวัลย์หญ้านาง

65. เถาวัลย์หญ้านาง ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน

• เถา ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน

66. เถาวัลย์ปูน

66. เถาวัลย์ปูน ไม้เถาขนาดเล็ก

• เถา รสจืดเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัย ขับเสมหะทำให้เส้นเอ็นหย่อน
• ใบสด ขยี้กับปูนเอาฟอง ทาบาดแผลสด

-------------------------------------------------

เชิญคลิ๊กเข้าไปดู

เภสัชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 

(เถาวัลย์เปรียง - อุโลกเครือ)

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 

(เถาวัลย์เปรียง - อุโลกเครือ)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/2_23.html

67. เถาวัลย์เปรียง ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถ่ายเส้น ถ่ายกระษัย แก้เส้นเอ็นขอดเส้นตึง แก้ปวดเมื่อย ทำให้เส้นเอ็นหย่อน ขับปัสสาวะ 

ถ่ายเสมหะลงสู่คูถวาร

68. เถาเอ็น หรือ เถาเมื่อย ไม้ประเภทเดียวกับตีนเป็ดเครือ 

     (เถาเอ็นอ่อน)

• เถา รสขมติดเมา สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อย แก้เส้นตึง บำรุงเส้นเอ็น
• เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แน่นจุกเสียดท้องขึ้นอืดเฟ้อ

69. ทองระอา หรือ เถาปล้อง ไม้เถาขนาดใหญ่

• เถา รสเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ตัวร้อน

70. นมพิจิตร ไม้เถาคล้ายมะระ

• เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไขที่มีพิษ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 

บำรุงน้ำนม

71. นมแมว ไม้เถายืนต้น

• เนื้อไม้ ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ใช้เพื่อเสมหะ และไข้ทับระดู

                                         
72. นมวัว เป็นไม้เถายืนต้น ถ้าอยู่ใกล้ไม่อื่นก็เลื้อยพาดพัน

• เนื้อไม้ เถา รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้ไข้กลับ
• ผล รสเย็น สรรพคุณ ตำทาแก้เม็ดตุ่มผื่นคันตามตัว
• ราก รสเย็น สรรพคุณ บำรุงน้ำนม 

แก้โรคผอมแห้ง ในสตรีหลังคลอดบุตร

73. หนามไก่ไห้ ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ทุกชนิด แก้ไข้

ความร้อนสูงชักคลั่งเพ้อ ไข้จับสั่น แก้ไข้พิษ หัด สุกใส ดำแดง

74. หนามเล็บแมว หรือ หนามเล็บเหยี่ยว ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเปรี้ยวขื่น สรรพคุณ ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ 

 แก้มดลูกพิการ ฝีมุตกิด ฝีในมดลูก แก้เบาหวาน

75. หนามหัน หรือ หนามหิน

• ราก รสฝาด สรรพคุณ กล่อมโลหิต แก้ไข้พาระดู 

(ไข้ทับประดูหรือระดูทับไข้)

76. หนาวเดือนห้า ไม้เถาพาดพันต้นไม้ใหญ่

• เถา รสเบื่อเมาเย็น สรรพคุณ ขับเหงื่ออย่างแรง แก้ไข้ 

ลดความร้อน ใช้มากอาจเป็นอันตรายถึงตายได้

77. หนอนตายหยาก (กะเพียดหนู) ไม้เลื้อยตามพื้นดิน

      หรือพาดพัน  ต้นไม้อื่น

• ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ ทุบให้ละเอียดผสมน้ำ ฟอกล้างผม   ฆ่าเหา หิด และกลาก
• รากสด พอกปิดปากแผลให้สัตว์ในส่วนที่เลียไม่ถึง ฆ่าหนอนและแมลงตายสิ้น
• น้ำแช่รากไม้นี้ ใช้ราดฉีดทำลายหนอนหรือแมลงที่มารบกวนพืชผักได้ ต้มรับประทานแก้โรคผิวหนังผื่นคัน ต้มกับยาฉุย รวมหัวริดสีดวงทวารทำให้แห้งฝ่อ-รากสดทุบให้แตก 

ใส่ปากไหปลาร้า ทิ้งไว้ค้างคืน รุ่งขึ้นหนอนจะตายสิ้น

78. น้ำเต้า ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน หรือพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสจืดเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ดับพิษร้อน แก้ไข้
• ผล รสเย็น สรรพคุณ บำรุงน้ำนม ขับปัสสาวะ

79. น้ำเต้าขม ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน หรือพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษอักเสบ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้พุพอง แก้เริม งูสวัด แก้ฟกบวม

80. บอระเพ็ด ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝีดาษ ไข้เหนือ ไข้พิษ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ทำให้เนื้อเย็น สะอึก บำรุงกำลัง บำรุงน้ำดี บำรุงไฟธาตุ
• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิไส้เดือน ฆ่าแมลงเข้าหู 

แก้รำมะนาด ปวดฟัน

• ลูก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้เสมหะเป็นพิษ
• ราก สรรพคุณ แก้ไข้สูงมีอาการเพ้อคลั่ง

81. บอระเพ็ดพุงช้าง (สบู่เลือด) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ

• เถา รสขมเมา สรรพคุณ ขับโลหิตระดู กระจายลมที่แน่นในอก
• ใบ รสขม สรรพคุณ บำรุงไฟธาตุ
• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ โรคผิวหนัง ผื่นคัน ช่วยย่อยอาหาร
• หัว รสขม สรรพคุณ หั่นตากแห้งทำผงรับประทานกับน้ำผึ้ง 

บำรุงกำลัง ขับผายลม เจริญอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ

82. บวบขม ไม้เถาล้มลุกเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ลูกสด รสขม สรรพคุณ ฟอกศีรษะ แก้คัน แก้รังแค
• เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้หืด
• รังบวบแห้ง รสจืดเมา สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก

83. บวบหอม ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ลูกอ่อน รสจืด สรรพคุณ บำรุงร่างกาย
• ราก รสจืด สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงน้ำดี ระบายพิษไข้

84. พระขรรค์ไชยศรี (หนาวเดือนห้า หรือฝนแสนห่า) 

      ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับเหงื่อ ระงับความร้อน 

เป็นยาอันตรายเพราะขับเหงื่อมาก ทำให้หนาวสั่นอาจถึงชีวิตได้

85. พาหมี ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเอียนเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ริดสีดวงลำไส้ แก้ริดสีดวงจมูก เป็นยาอันตรายเพราะเป็นยาเบื่ออย่างแรง

86. พาดไฉน หรือ อีลุ้ม ไม้เถายืนต้น

• เถา และราก รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ และโลหิต ขับผายลมแก้หืด แก้ไอ แก้คุดทะราด แก้โรคพยาธิผิวหนัง

87. พริกไทย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสร้อน สรรพคุณ แก้เสมหะในทรวงอก แก้อติสาร 

(ท้องร่วงอย่างแรง)

• ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ลมจุกเสียดแน่น ปวดมวนในท้อง
• ดอก รสร้อน สรรพคุณ แก้จักษุแดงเนื่องจากความดันโลหิตสูง
• เมล็ด รสร้อนเผ็ด สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ ลมมุตฆาต 

ลมลั่นในท้องแก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงธาตุ แก้เสมหะเฟื่อง

88. พริกหาง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เมล็ด รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ถอนพิษฟกบวม แก้กามโรค บำรุงธาตุ

89. พริกหอม ไม้เถายืมต้น

• ใบ รสเผ็ด สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน ทำให้น้ำลายใส
• เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ให้ผายเรอ ขับปัสสาวะ

90. พลูแก ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น ใบเล็กคล้ายพลูจีน

• ต้น รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวง
• ใบ รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรคผิวหนัง
• ดอก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคตา
• ราก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เลือด ขับลม 
• ใช้ทั้ง 5 รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน มะเร็ง คุดทะราด แก้กามโรค แก้โรคผิวหนัง

91. พลูเขียว ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน ทำให้น้ำลายใส

92. พลูคาว ไม้เถาต้นเล็ก

• ใบ รสร้อนเล็กน้อยกลิ่นคาวชื่น สรรพคุณ แก้กามโรค 

  แก้น้ำเหลืองเสียแก้เข่าข้อ ทำให้แผลแห้ง แก้โรคผิวหนังทุกชนิด

93. พลูจีน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่นๆ

• ใบสด รสเผ็ด สรรพคุณ ลนไฟอุ่นๆ ปิดหน้าอกเด็ก แก้ปอด

     และหลอดลมอักเสบปิดตามต่อมน้ำเหลือง 

       แก้อักเสบทำให้ยุบเร็ว เคี้ยวอมในปากแก้แมงกินฟัน 

• น้ำคั้นจากใบสด รสเผ็ด สรรพคุณ ช่วยบำรุงเยื่อกระเพาะอาหาร

พลูทองหลาง ไม่มีรูปให้ดู

94. พลูทองหลาง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ปากเหม็น แก้ปวดฟัน 

  ขยี้กับสุราทาแก้ลมพิษใช้ลนไฟปิดหน้าอก แก้ปวดแสบปวดร้อน 
   ลนไฟนาบท้องเด็ก แก้ปวดท้อง และแก้อัณฑะยาน

95. พลูป่า ไม้เถาเล็กๆ ขึ้นตามภูเขา

• ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน

96. พลูเหลือง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเผ็ด สรรพคุณ ขับลม แก้ผื่นคัน แก้ปากเหม็น

เพชรกะฏักไม่มีรูปให้ดู

97. เพชรกะฏัก ไม้เถาเนื้ออ่อน

• ต้น รสขื่นร้อน สรรพคุณ แก้ไข้หวัด แก้ไข้เพื่อดี แก้มึนงงศีรษะ

       แก้โรคประสาท แก้นอนไม่หลับ แก้พรรดึก 

         กระจายลมแน่นในทรวงอก

98. เพชรสังฆาต (ขันข้อ, สามร้อยต่อ) ไม้เถาเนื้ออ่อน

      เลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้กระดูกแตก หัก ซ้น ขับลมในลำไส้ แก้ริดสีดวงทวารหนัก

99. เพชรหึง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับผายลมแก้ไข้จับสั่นเรื้อรัง แก้ม้ามโต พุงโร เนื่องจากพิษไข้มาลาเรีย

100. ฟักข้าว ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษอักเสบ
• เมล็ด รสมัน สรรพคุณ บำรุงปอด แก้ฝีในปอด
• ราก รสเบื่อเย็น สรรพคุณ ถอนพิษทั้งปวง

101. ฟักทอง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่นและเลื้อยตามพื้นดิน

• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้กามตายด้าน
• เมล็ด รสมันเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิในท้อง

102. มะกาเครือ หรือ สะไอเครือ ไม้เถายืนต้น

• เถา รสขมฝาดเฝื่อนเย็น สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด ปวดเบ่ง

ขับฟอกโลหิตระดู

103. มะกล่ำตาหนู หรือ มะกล่ำเครือ ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสเปรี้ยวเย็น สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้ไอ แก้เสียงแห้งกล่องเสียงอักเสบ
• เมล็ด รสขื่นเย็น สรรพคุณ แก้ริดสีดวงตา และกระจกตาอักเสบ
• มะกล่ำเครือ เป็นพิษต่อร่างกายมากไม่ควรใช้

104. มะขามเครือ ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเปรี้ยว สรรพคุณ ขับเสมหะ ถ่ายท้อง ฟอกโลหิตระดู

105. มะเดื่อดิน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้เม็ดประดงผื่นคัน ลมพิษ 

แก้พิษฝีภายใน แก้ตับไตพิการ บำรุงกำลังขับโลหิตระดู

106. มะตึ่ง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ

• เปลือก ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระษัย แก้ดีซ่าน    แก้ตับอักเสบ แก้ปวดตามข้อมือ เท้าบวม

107. มะระขี้นก (ผักไห) ไม้เถาเล็กๆ

• ใบ เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ บำรุงน้ำดี ระบายอ่อนๆ
• ผล รสขม สรรพคุณ แก้พิษฝี แก้บวม แก้ปวดเจ็บอักเสบ

จากพิษต่างๆ แก้ปากเปื่อยปากเป็นฝ้าขาวเป็นขม บำรุงระดูสตรี

108. มะระจีน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ไข้ตัวร้อน บำรุงน้ำดี

109. มะลิ เป็นไม้เถายืนต้น คล้ายไม้พุ่ม ถ้าไม้อื่นอยู่ใกล้

       ก็พาดพันหรือคลุม

• เถา รสขื่นเย็น สรรพคุณ แก้คุดทะราด ขับเสมหะ และโลหิต
• ใบสด รสเย็นฝาด สรรพคุณ แก้แผลพุพอง แก้แผลเรื้อรัง        พิษฝีดาษ
• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ ทำให้จิตใจแช่มชื่น แก้ไอ 

    

110. มะลิวัลย์ (มะลิป่า) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ดอก รสเย็นหอม สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ไข้ตัวร้อน
• ราก รสเย็นจืด สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ 

แก้พิษอักเสบต่างๆ

111. มะแว้งเครือ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ผล รสขม สรรพคุณ แก้ไอ ขับเสมหะ แก้เบาหวาน 

บำรุงน้ำในตับอ่อน

• ราก รสขื่นเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ไอ 

แก้ไข้สันนิบาต แก้น้ำลายเหนียว

112. ยางน่องเครือ ไม้เถายืนต้น

• ยาง รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงหัวใจอย่างแรง นำพิษซึมเข้าบาดแผลอย่างรวดเร็ว
• ยางน่อง ไม่ใช่ยาพิษ แต่นำฤทธิ์ยาพิษเข้าทางบาดแผล

ได้รวดเร็วมาก

113. รางจืด และรางเย็น ไม้เถาต้นไม้เลื้อยพาดพันอื่น

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษเบื่อเมา แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษไข้แก้ร้อนใน กระหายน้ำ

114. รางแดง ไม้เถายืนต้น

• เถา รสจืดเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัยเส้นตึง 

    กระษัยกร่อนทุกชนิด

                             ลิ้นมังกร (เถา) ไม่มีให้ดู

115. ลิ้นมังกร ไม้เถาเล็กๆ ใช้ชนิดดอกแดงมาก

• เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้พิษงู

116. ลุ่มนก ไม้เถาขนาดใหญ่

• เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ปวดตามข้อ แก้เม็ดประดงผื่นคัน   แก้ไข้ บำรุงโลหิต ขับผายลม ฟอกและขับโลหิตระดู

117. เล็บมือนาง ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเย็นเอียนเบื่อ สรรพคุณ ทาแก้พิษฝี แก้อักเสบ
• ผล รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับไส้เดือน ทำให้สะอึก
• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับอุจจาระเป็นฟองขาวเหม็นคาว
• ใช้ทั้ง 5 รสเบื่อเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับพยาธิ แก้พิษตานซาง

118. เล็บลอก ไม้เถาพาดพันไม้อื่น

• เถา รสเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย บำรุงประสาท   แก้ไข้เซื่องซึม

119. ลำไยเถา ไม้เถายืนต้น

• ราก รสฝาดเฝื่อนร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลม        แก้ชอกช้ำภายใน

120. ส้มป่อย ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเปรี้ยวฝาดเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ ล้างเมือกมันในลำไส้แก้บิด ฟอกล้างโลหิตระดู ประคบให้เส้นเอ็นอ่อน

121. สะบ้าดำ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน หิดฆ่าเชื้อโรคผิวหนัง สุมเป็นถ่าน แก้พิษไข้เซื่องซึม แก้พิษร้อนต่างๆ

122. สะบ้ามอญ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน 

สุมเป็นถ่าน แก้พิษไข้ตัวร้อน

123. สะบ้าลาย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย

124. สะบ้าเลือด ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน แก้หิด

ฆ่าพยาธิผิวหนัง

125. สามสิบ (รากสามสิบ) ไม้เถาเล็กๆ

• ราก รสเย็นหวานชุ่ม สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงตับ ปอด      

บำรุงเด็กในครรภ์

126. สีฟันเครือ ไม้เถายืนต้น

• เถา รสเย็นฝาด สรรพคุณ บำรุงโลหิตระดูสตรีให้สมบูรณ์
• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกแก้ปวดฝี
• ดอก รสเย็น สรรพคุณ แก้ตาช้ำอักเสบ แก้แมลงสัตว์กัดต่อย

127. แสลงใจเครือ ไม้เถา

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท บำรุงธาตุทำให้ความจำดี แก้อัมพาต แก้ปวดเมื่อยบั้นเอว แก้กระษัย      

         ขับปัสสาวะ ใช้มากเป็นพิษชักกระตุกถึงตายได้

• ใบ ตำกับสุราพอก สรรพคุณ แก้แผลเน่าเปื่อย
• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ

128. แสลงพัน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเมาเบื่อร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผื่นคันน้ำเหลืองเสีย กระจายเลือดเน่าเสียให้เดินสะดวก บำรุงโลหิต       

ขับฟอกโลหิตระดู

129. สลอดน้ำ ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสจืด สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์
• ดอก รสเมาเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก แก้ปวดศีรษะ
• ราก รสเย็นจืด สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ ไข้พิษ ระบายอ่อนๆ 

ถ่ายพิษไข้ถ่ายพรรดึก

130. สำมะงา ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้โรคผิวหนัง 

ประดง ผื่นคัน

131. หนุมานประสานกาย เป็นไม้เถายืนต้น

• ใบ รสฝาดเย็นเอียน สรรพคุณ แก้ไอ แก้หืดหอบ 

แก้อาเจียนเป็นโลหิต (วัณโรคปอด) ห้ามเลือดและ

สมานแผลได้ดี

132. หางไหลขาว ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะและโลหิต  ถ่ายลม ถ่ายเส้นเอ็น

133. หางไหลแดง  ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับบำรุงโลหิต  ถ่ายเส้นเอ็น

ถ่ายลม

134. หวายขม เป็นพืชจำพวกเถามีหัว– เหง้า คล้ายเหง้าข่า

• หัว รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไอ บำรุงน้ำดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ

135. หวายตะค้า เป็นพืชพวกเถาไม่มีหัว

• เถา ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน แก้พิษไข้กาฬ 

แก้ชักเพราะความร้อนสูง แก้สลบ แก้หอบ 

แก้ลิ้นกระด้างคางแข็ง เนื่องจากพิษไข้

• คุณสมบัติพิเศษ ต้องสุมไฟเสียก่อน จึงมาผสมยา มีอำนาจดับพิษร้อนพิษไข้ได้วิเศษ

136. หวายโป่ง เป็นพืชจำพวกเถา (ส่วนมากนำมาทำขาเก้าอี้หวาย)

• เถา รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ซางชัก

137. หวายลิง (หวายเย็บจาก) เป็นพืชจำพวกเถาเลี้อยลงหัวคล้ายข่า

• เหง้า รสขมกร่อย สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน 

 แก้ไข้เพื่อดี และโลหิต

138. อบเชยเถา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสหอมเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียน 

ทำจิตใจให้ชุ่มชื่นขับลมใน ลำไส้ แก้ปวดมวนในท้อง

139. อังกาบ ไม้เถาเลื้อยต้นเล็กๆ มี 3 ชนิด คือ ชนิดดอกเหลือง

        ดอกขาว ดอกม่วงดำ สรรพคุณเหมือนกัน

• ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้เสมหะ เจริญไฟธาตุ 

ฟอกโลหิตระดูสตรีขับปัสสาวะ

140. อัญชันบ้าน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น ใช้ชนิดดอกสีขาวมาก

• ราก รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปวดฟัน โคนฟันอักเสบ   

แก้ตาฝ้าฟางตามัว

141. อัญชันป่า ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ และพิษอักเสบ เป็นแผลอักเสบ

142. อุโลกเครือ ไม้เถาต้นเล็กๆ

• ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ ขับปัสสาวะ
• ใบสด รสเย็น สรรพคุณ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ เจ็บคอ แก้พิษฝีปวดแสบปวดร้อน ถอนพิษจากการอักเสบ

---------------------------------------------------------------------

ความรู้พื้นฐาน ประวัติการแพทย์แผนไทย

จรรยาแพทย์ และจรรยาเภสัช

หลักเภสัช 4 ประวัติเบญจกูล

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_8382.html

                                   เภสัชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 

(เถาวัลย์เปรียง - อุโลกเครือ)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/2_23.html

เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ 

จำพวกต้น (กรรณิกา – คางแดง)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post.html

เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ 

ประเภทพืชวัตถุ จำพวกหัว-เหง้า

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_3076.html

เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ  ประเภทสัตว์วัตถุ และธาตุวัตถุ https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_6556.html

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_22.html

เภสัชกรรมไทย 

สมุนไพรที่ใช้ในงานสาธารณสุขมูลฐาน

 (กระเทียม-ชุมเห็ดเทศ)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_6472.html

เภสัชกรรมไทย

สมุนไพรที่เป็นพืชเศรษฐกิจ 

และสีผสมอาหารจากธรรมชาติ

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_25.html

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_34.html

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/03/blog-post.html

---------------------------------------------------------

อ้างอิง: ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป 

สาขาเภสัชกรรม
กองการประกอบโรคศิลปะ

Credit:  ภาพนำมาจาก internet ซึ่ง share กันใน Google,  Face Book และได้ถ่ายทำเองบ้าง เพื่อการศึกษาแพทย์แผนไทยให้ง่ายขึ้น เป็นการสืบทอดต่อไปยังอนุชน และผู้สนใจ ให้มีความรู้ในการรักษาบำบัดโรคพึ่งพาตนเองได้ ขอขอบคุณเจ้าของภาพ ขอให้อนุโมทนาส่วนบุญกุศล เจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขัง พลัง และสมปรารถนาในสิ่งที่ดีงามโดยทั่วกันทุกท่าน เทอญ

ตรวจทานแล้ว