เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ จำพวกผัก-หญ้า-ว่าน-เห็ด

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ

จำพวกผัก-หญ้า-ว่าน-เห็ด

จัดทำโดย อ.หมอสุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM. แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

เภสัชกรรมไทย

จำพวกผัก-หญ้า-ว่าน-เห็ด

พืชจำพวกผัก

พืชจำพวกผัก ได้แก่ พรรณไม้ต้นเล็ก ๆ หรือต้นใหญ่ เป็นกอ ตันต่ำ ต้นสูงหรือเลื้อยไปอยู่บนบกก็มี อยู่ในน้ำก็มี บางชนิดใช้เป็นอาหารได้ และนิยมเรียกว่า ผัก ดังต่อไปนี้

1. ผักกระชับ

1. ผักกระชับ เป็นไม้พุ่มขนาดย่อม (ซักบ้อเช้า)

ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ ระงับความร้อน

แก้ไข้ ขับปัสสาวะ

2. ผักกระเฉด (ผักรู้นอน)

2. ผักกระเฉด (ผักรู้นอน) เป็นไม้เลื้อย

ใบ และนม รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน

ถอนพิษอักเสบ

3. ผักกระโฉม

ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้ตัวร้อน

ไข้หวัด แก้ปวดศีรษะ

4. ผักกาด (หัวไชเท้า)

4. ผัดกาด (หัวไชเท้า)

หัว รสเย็น
สรรพคุณ ตำคั้นกับน้ำตาลทรายแดง

แก้อาเจียนเป็นโลหิต

เมล็ด รสเผ็ดชุ่ม สรรพคุณ ขับเสมหะและโลหิต

ระบายอ่อนๆ ระงับอาการหอบ แก้ลมจุกเสียด

5. ผักกาดนา

5. ผักกาดนา ไม้ต้นเล็กๆ

ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ กระทุ้งพิษภายใน

แก้พิษตัวร้อน (ลดความร้อน) แก้ไข้หัดสุกใส

ดำแดง แก้พิษฝีดาษ ขับเหงื่อ

6. ผักกาดน้ำ

ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว

แก้ช้ำรั่ว แก้กามโรค ระงับความร้อน

แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ

7. ผักกูด

7. ผักกูด ไม้ต้นเล็กขึ้นอยู่ริมน้ำ

ใบ รสเย็น
สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้พิษอักเสบ

8. ผักขึ้นฉ่าย

8. ผักขึ้นฉ่าย ไม้ต้นเล็ก

ใช้ทั้งต้น รสเย็นหอม สรรพคุณ ความดันโลหิต

บำรุงร่างกาย แก้เบาหวาน

9. ผักโขมหนาม

9. ผักโขมหนาม ไม้ต้นเล็กๆ มีหนามตามข้อ

ราก รสขมเย็นชื่นใจ
สรรพคุณ แก้ช้ำใน แก้ไข้ แก้ตัวร้อน

แก้เด็กลิ้นเป็นฝ้าละออง เจริญอาหาร

10. ผักโขมหัด

10. ผักโขมหัด ไม้ต้นเล็ก

ราก รสเย็นชื่น สรรพคุณ แก้พิษร้อนใน

ต้มเอาน้ำอาบ แก้เม็ดผื่นคัน ถอนพิษไข้

แก้เสมหะ ขับปัสสาวะ

11. ผักโขมหิน

11. ผักโขมหิน (ผักขมหิน)

ต้น รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ ผายลมผายเรอ

แก้เสมหะ และดีพิการ

12. ผักขวง (สะเดาดิน)

12. ผักขวง (สะเดาดิน) ไม้เลื้อยต้นเล็กๆ

ใช้ทั้งต้น รสขม
สรรพคุณ บำรุงน้ำดี ระงับความร้อน

ตำให้ละเอียดสุมหัวเด็ก แก้หวัดขัดจมูก

13. ผักคราดหัวแหวน

13. ผักคราดหัวแหวน ไม้ต้นเล็ก

ใช้ทั้งต้น รสเอียนเบื่อเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้พิษตานซาง แก้ริดสีดวง

แก้ผอมเหลือง แก้เด็กตัวร้อน แก้ปอดบวม

แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ

14. ผักเค็ด

14. ผักเค็ด ไม้พุ่มขนาดเล็ก

ใบ รสขื่นขม
สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้บาดแผล แพ้ผื่นคัน

ราก รสขมเย็น
สรรพคุณ แก้พิษร้อนภายในร่างกาย

15. ผักชีลา

15. ผักชีลา ไม้ต้นเล็กๆ

ลูก รสขมฝาดร้อนหอม
สรรพคุณ แก้ไข้เนื่องจากซาง แก้กระหายน้ำ

บำรุงธาตุ แก้คลื่นเหียน อาเจียน

ขับลมในลำไส้ แก้สะอึก แก้ตาเจ็บ

ราก รสหอมเย็น สรรพคุณ กระทุ้งพิษไข้หัว

หัดเหือด สุกใส ดำแดง แก้ไอ เจ็บคอ

16. ผักชีล้อม

16. ผักชีล้อม ไม้ต้นเล็กๆ

เมล็ด รสหอมร้อนเล็กน้อย
สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ธาตุพิการ

แก้ไอ แก้หอบ บำรุงปอด

17. ผักตับเต่านัำ

17. ผักตับเต่าน้ำ ไม้น้ำ

ใช้ทั้งต้น รสจืดเฝื่อน
สรรพคุณ แก้เสมหะและลม แก้เพ้อกลุ้ม

แก้ไข้เพื่อดี ช่วยย่อยอาหาร

18. ผักหนอก (บัวบก)

18. ผักหนอก (บัวบก) ไม้ต้นเล็กๆใบกลม

ใช้ทั้งต้น รสขมเล็กน้อย
สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำรับประทาน บำรุงหัวใจ

แก้ช้ำใน เนื่องจากพลัดตกหกล้ม แก้เมื่อยล้า

อ่อนเพลีย แก้บิด ท้องเสีย

19. ผักบุ้งขัน

19. ผักบุ้งขัน ผักชนิดนี้มีอยู่ทั้งน้ำจืด น้ำเค็ม

เป็นเถาเลื้อยตามพื้นดิน

เถา ใบ รสขื่นเย็น
สรรพคุณ ถอนพิษลมเพลมพัด แก้พยาธิตัวจิ๊ด

20. ผักบุ้งขาว

20. ผักบุ้งขาว ไม้เลื้อยทอดยอด

ใบ เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษทั้งปวง

แก้พิษลมเพลมพัด แก้ตาฟาง

ใบ ตำพอก
สรรพคุณ แก้พิษฝี ถอนพิษอักเสบ

21. ผักบุ้งจีน

21. ผักบุ้งจีน ไม้ต้นเล็ก

ใช้ทั้งต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝี

ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้ตาฟาง ตามัว

22. ผักบุ้งแดง

21. ผักบุ้งแดง ไม้เลื้อยทอด

ใบ เถา รสเย็น
สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้ตาฟาง ตามัว

ใบ ตำพอก สรรพคุณ แก้พิษฝี ถอนพิษอักเสบ

22. ผักบุ้งร้วม

22. ผักบุ้งร้วม ไม้น้ำ

ใช้ทั้งต้น รสขม สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง

ใช้ต้มเข้ากระโจมเอาไอรม ขับเหงื่อ

แก้บวม เหน็บชา

23. ผักเบี้ย

23. ผักเบี้ย ไม้ต้นเล็กๆ

ใบ รสเย็น
สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้พิษตานซาง

24. ผักเป็ดขาว

24. ผักเป็ดขาว ไม้เลื้อยตามพื้นดิน

ใช้ทั้งต้น รสขื่นเอียน
สรรพคุณ ดับพิษโลหิต ทำให้โลหิตเย็น ฟอก

และบำรุงโลหิต แก้ระดูสตรีเน่าเหม็น

แก้ปวดเอว และท้องน้อย

25. ผักเป็ดแดง

25. ผัดเป็ดแดง ไม้เลื้อยตามพื้นดิน

ใช้ทั้งต้น รสขื่นเอียน
สรรพคุณ ดับพิษโลหิต ทำให้โลหิตเย็น

เป็นยาระบายอ่อนๆ ฟอก

และบำรุงโลหิต แก้ระดูพิการดำเหม็น

แก้ปวดเอว และท้องน้อย

26. ผักปอดตัวผู้

26. ผักปอดตัวผู้ ไม้ใบเล็กๆ ขึ้นตามทุ่งนา

ราก รสขื่นเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้โลหิตพิการ ขับลมให้กระจาย

27. ผักปอดตัวเมีย

27. ผักปอดตัวเมีย เหมือนกับผักปอดตัวผู้ แต่ต้น

และใบใหญ่กว่า

ต้น รสขื่นเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้ปวดมดลูก แก้สันนิบาตหน้าเพลิง

28. ผักปลัง

28. ผักปลัง ไม้เลื้อยมี 2 ชนิด คือ ชนิดแดง

และชนิดขาว สรรพคุณเหมือนกัน

ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝี แก้อักเสบ
ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้กลาก
ดอก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้เกลื้อน
ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง

แก้รังแค แก้ท้องผูก

29. ผักแพวแดง

29. ผักแพวแดง ไม้ต้นเล็ก

ราก รสร้อน
สรรพคุณ แก้ลม แก้กระเพาะอาหารพิการ

อุจจาระหยาบ แก้ท้องมาน แก้ริดสีดวง

แก้หืด ไอ แก้เส้นประสาทพิการ

แก้ปวดเมื่อยตามข้อกระดูก

30. ผักหวานบ้าน

30. ผักหวานบ้าน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

ราก รสร้อน
สรรพคุณ แก้ตัวร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้กลับ

31. ผักหวานป่า

31. ผักหวานป่า ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

ราก รสเย็น
สรรพคุณ แก้ดีพิการ แก้เชื่อมมัว แก้ไข้

แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้กระสับกระส่าย

32. ผักแว่น

32. ผักแว่น ไม้ต้นเล็ก อยู่ริมน้ำ ชูใบ ก้านยาว

ใช้ทั้งต้น รสจืด
สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ดีเดือด เจริญอาหาร

33. ผักเสี้ยนไทย

33. ผักเสี้ยนไทย ไม้ต้นเล็กๆ

ต้น รสชื่นร้อนฉุน
สรรพคุณ ขับโลหิตระดูที่เน่าเสีย
เมล็ด รสเมา สรรพคุณ สับไส้เดือนในท้อง

34. ผักเสี้ยนผี

34. ผักเสี้ยนผี ไม้ต้นเล็กๆ

ต้น รสขมร้อนเหม็นเขียว
สรรพคุณ ทำให้หนองแห้ง
ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ
ดอก รสขมขื่น สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง
ลูก รสเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิ
ราก รสร้อนขื่นเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้สตรีผอมแห้งเนื่องจาก

อยู่ไฟไม่ได้ แก้ฝีในท้อง

ใช้ทั้ง 5 สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ลม

แก้ปวดท้อง เจริญไฟธาตุ แก้ท้องร่วง

แก้ฝีในตับปอด ฝีในลำไส้ ขับหนองสี

35. ผักหูปลาช่อน

35. ผักหูปลาช่อน เป็นไม้ต้นเล็ก ๆ

คล้ายโด่ไม่รู้ล้ม แต่เล็กกว่า

ต้น รสจืดเหม็นเขียวเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้พิษตานซาง แก้ฝีตานซาง

เม็ดผื่นคัน แก้ตัวร้อน

36. ผักหนาม

36 ผักหนาม ไม้น้ำเนื้ออ่อน

ใช้ทั้งต้น สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ

พืชจำพวกหญ้า

พืชจำพวกหญ้า ได้แก่ พรรณไม้ที่เป็นกอ เป็นเถา หรือเป็นต้นก็มี มีทั้งเกิดอยู่บนบก ในน้ำ เกิดขึ้นบนเนินผา กำแพงโบสถ์และบนเจดีย์เก่า ๆ นำมาใช้เป็นอาหารสัตว์ และปรุงเป็นยาได้

1. กกลังกา (กกขนาก)

1. กกลังกา (กกขนาก) พวกหญ้าต้นกลม

หรือสามเหลี่ยมมน

ต้น รสจืดเย็นขมน้อย
สรรพคุณ ขับน้ำดีให้ตกลงในลำไส้
ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าพยาธิ
ดอก รสฝาดเย็น
สรรพคุณ แก้แผลเปื่อยพุพองในปาก
ราก รสขมเอียน
สรรพคุณ แก้ช้ำใน ขับโลหิตเน่าเสีย

ให้ออกจากร่างกาย

หัว รสขมเอียน
สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้เสมหะเฟื่อง

2. กะเม็ง

2. กะเม็ง ไม้ต้นเล็กจำพวกหญ้า มี 2 ชนิด คือ

ชนิดดอกขาว และดอกเหลือง กะเม็งมี รสเอียน

และมีธาตุเหล็กเจือปนอยู่ด้วย

ต้น รสเอียน
สรรพคุณ ขับลมให้กระจาย

แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ บำรุงโลหิต

ดอก รสเอียน สรรพคุณ แก้ดีซ่าน ตับอักเสบ

ราก รสเอียน
สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ และกระเพาะอาหาร

3. หญ้ากระต่ายจาม

3. หญ้ากระต่ายจาม ไม้ต้นเตี้ยใบเป็นฝอย

ต้น รสจืดเย็น สรรพคุณ แก้ช้ำใน

แก้โลหิตคลั่งให้กระจายตกทวารหนัก

แก้อาเจียนเป็นโลหิต

4. หญ้ากระทืบยอด

4. หญ้ากระทืบยอด ไม้ต้นเล็กใบเป็นฝอย

ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนใน

ขับปัสสาวะ ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้สะอึก

ตำพอกแก้ฝีกาฬ แก้แผลเรื้อรัง

ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้หนองใน แก้นิ่ว

5. หญ้าเกล็ดหอย

5. หญ้าเกล็ดหอย ไม้เลื้อยตามพื้นดิน

ใช้ทั้งต้น รสขมเย็นเล็กน้อย
สรรพคุณ ลดความร้อน แก้ไข้

แก้ร้อนในกระหายน้ำ

6. หญ้าเกล็ดหอยจีน

6. หญ้าเกล็ดหอยจีน ไม้ต้นเล็กๆ

ใช้ทั้งต้น รสเย็น
สรรพคุณ แก้พิษร้อนภายใน

แก้อาเจียนเป็นโลหิต ผสมสุราอม

แก้ลำคออักเสบ แก้ฝีในลำคอ

แก้ต่อมน้ำลายและต่อมทอนซิลอักเสบ

ตำพอกแก้ปวดฝี แก้ฝีอักเสบ

7. หญ้าเกล็ดหอยเล็ก

ใช้ทั้งต้น รสขมเย็นเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

แก้พิษร้อนภายใน

8. ขัดมอน

8. ขัดมอน ไม้ต้นเล็กๆ จำพวกหญ้า

ราก เป็นเมือก รสเผ็ด
สรรพคุณ แก้พิษไข้ ไข้กาฬ แก้ไข้หัด สุกใส

ดำแดง ฝีดาษ แก้ร้อนใน

แก้เยื่อหุ้มสมองอักเสบ แก้ปวดมดลูก

9. ขลู่

9. ขลู่ (หนาดวัว) ไม้พุ่มต้นเล็กๆ จำพวกหญ้า

ต้น รสเหม็นขื่น
สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะพิการ

ใบ คั่วให้เกรียม รสหอมเย็น
สรรพคุณ ชงน้ำรับประทาน ขับปัสสาวะ

แก้กระหายน้ำ

เปลือก รสเมาเบื่อเล็กน้อย
สรรพคุณ ขับโลหิตประจำเดือน ขับระดูขาว

ขับปัสสาวะ แก้กามโรค

10. หญ้าคา

10. หญ้าคา ไม้กอ ใบยาวแหลมคม

ราก รสหวานเย็นเล็กน้อย

สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ร้อนในกระหายน้ำ
บำรุงไต แก้ดีซ่าน แก้ตับอักเสบ

แก้อ่อนเพลีย แก้เบื่ออาหาร

11. โคกกระสุน (กาบินหนี)

11. โคกกระสุน (กาบินหนี) จำพวกหญ้า

ใบคล้ายผักกระเฉด

ต้น ใบ รสขมเล็กน้อย
สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัย

แก้ปัสสาวะพิการ

12. หญ้างวงช้าง

12. หญ้างวงช้าง ไม่ต้นเล็ก ๆ

ใช้ทั้งต้น รสเย็น
สรรพคุณ แก้พิษตานซาง ลดไข้ในเด็ก

แก้กระหายน้ำ ละลายก้อนนิ่ว แก้โรคตา

13. จันใบหอม

13. จันใบหอม ไม้ต้นเล็ก ๆ จำพวกหญ้า

ใช้ทั้งต้น รสร้อน
สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ

แก้ปวดท้อง แก้ธาตุพิการ ขับโลหิตระดูสตรี

14. หญ้าชันกาด (หญ้าหวาย)

หัว รสจืดเย็น
สรรพคุณ แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ

ขับปัสสาวะ แก้อาการบวมน้ำเนื่องจากโรคไต

และโรคหัวใจ ลดความร้อน แก้พิษไข้กาฬ

15. หญ้าไซ

15. หญ้าไซ พืชจำพวกหญ้าเกิดอยู่ในน้ำ

ใช้ทั้งต้น รสจืดขื่น
สรรพคุณ ขับฟอกโลหิตประจำเดือนสตรี

ให้เป็นปกติ แก้ปวดมดลูก บำรุงโลหิต

16. หญ้าดอกขาว

16. หญ้าดอกขาว (หมอน้อย)

ต้น รสขื่นเล็กน้อย
สรรพคุณ ขับผายลม แก้ปวดท้อง

แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ

ใบสด รสเย็น
สรรพคุณ ตำพอก ถอนพิษ แก้อักเสบ

17. หญ้าตีนกา

17. หญ้าตีนกา

ต้น รสขมเย็น
สรรพคุณ ลดความร้อน แก้พิษไข้กาฬ

บำรุงหัวใจ ตำผสมสุรา ทาแก้ฟกบวมอักเสบ

แก้ปวดแสบปวดร้อนตามร่างกาย

18. หญ้าตีนนก

18. หญ้าตีนนก ไม้ต้นเล็กคล้ายหมากดิบน้ำค้าง

ต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี บำรุงธาตุ

แก้ไข้เพื่อดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ

19. หญ้าใต้ใบ

19. หญ้าใต้ใบ (ลูกใต้ใบ) ไม้ต้นเล็ก ๆ

ใช้ทั้งต้น รสขมเย็น
สรรพคุณ ระงับความร้อน แก้พิษไข้

แก้ไข้มาลาเรีย แก้กามโรคขับระดูขาว

ตำผสมสุราพอก แก้พิษฝี แก้ฟกบวม

20. ตำแยแมว (ตำแยตัวผู้)

ราก รสขื่น
สรรพคุณ ขับเสมหะ ทำให้อาเจียน

ทำให้ระคายเคืองทางเดินอาหาร

21. หญ้าถอดปล้อง

21. หญ้าถอดปล้อง จำพวกไม้น้ำ

ต้น รสจืดเย็น
สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว บำรุงไต

ขับระดูขาว

22. โทงเทง (โคมจีน)

22. โทงเทง (โคมจีน)

ใช้ทั้ง 5 รสเย็น
สรรพคุณ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ

แก้เจ็บในลำคอ แก้ปวดแสบปวดร้อน

ฝนหยอดตา แก้ตาแฉะ แก้ปวดเคืองในลูกตา

แก้ตาอักเสบ

23. หญ้าน้ำดับไฟ

ต้น ใบ ราก รสเย็น
สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำทา แก้ปวดแสบปวดร้อน

แก้แผลพุพอง

ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำผสมสุรา พอกแก้พิษฝี

แก้ปวดบวม แก้พิษไฟไหม้ น้ำร้อนลวก

สุมศีรษะเด็กเวลาเย็น แก้หวัดคัดจมูก

ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษสุนัขกัด

24. หญ้าน้ำนมราชสีห์

24. หญ้าน้ำนมราชสีห์

ต้น รสขม
สรรพคุณ แก้ปัสสาวะมีสีแดงเหลืองขุ่น

บำรุงน้ำนม

25. หญ้าหนวดปลาดุก

25. หญ้าหนวดปลาดุก

ใช้ทั้งต้น รสขม
สรรพคุณ บำรุงโลหิต เจริญอาหาร

แก้ไข้มาลาเรีย แก้ไข้ผอมเหลือง แก้ไอ แก้หืด

26. หญ้าหนวดแมว (พยับเมฆ)

26. หญ้าหนวดแมว (พยับเมฆ)

ต้น รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ขับนิ่ว

แก้กระษัย แก้ปวดเมื่อยบั้นเอว

ใช้มากเป็นอันตราย กดหัวใจทำให้หยุดเต้นได้

27. หญ้าปราบ (โด่ไม่รู้ล้ม)

27. หญ้าปราบ (โด่ไม่รู้ล้ม)

ใช้ทั้งต้น รสจืดขื่น
สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระษัย แก้ปัสสาวะพิการ

บำรุงกำหนัด

28. หญ้าปากควาย

28. หญ้าปากควาย

ใช้ทั้งต้น รสเย็น
สรรพคุณ ดับพิษกาฬ แก้ไข้พิษไข้หัวทุกชนิด

ช่วยย่อยอาหาร แก้พิษ แก้ไข้ตรีโทษ

29. หญ้าปืนตอ ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้

หัว รสหวานเล็กน้อย
สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงตับ ปอด หัวใจ

30. ไผ่

ไผ่ป่า

ไผ่สีสุก

ไผ่บง

ไผ่บง (ไผ่หวาน)

ไผ่ลาย

ไผ่รวก

30. ไผ่ พืชจำพวกหญ้า เป็นกอ ตระกูลเดียวกันมีดังนี้

1) ไผ่ป่า ไม่มีหนาม

2) ไผ่สีสุก มีหนามน้อย ต้นใหญ่กว่า

3) ไผ่บง ไม่มีหนาม ลำใหญ่

4) ไผ่ลาย มีลำเป็นสีลายสวย

5) ไผ่รวก ลำเล็ก แข็ง มีหนามน้อย

ไม้จำพวกนี้แทงหน่ออ่อนๆ รับประทาน

เป็นอาหารได้ทั้งสิ้น สรรพคุณ เหมือนกัน

ใบ รสชื่นเฝื่อน
สรรพคุณ ฟอกล้างโลหิตระดูที่เสีย
ตา สุมเป็นถ่าน รสจืด
สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ดูดแก๊สในกระเพาะอาหาร

31. ไผ่เหลือง

31. ไผ่เหลือง ไม้ยืนต้นเป็นกอ ลำเหลือง

ตาไผ่ รสจืด สรรพคุณ เอา 7 ตา ต้มรับประทาน

แก้สตรีตกโลหิตมากเกินไป

32. หญ้าฝรั่น

32. หญ้าฝรั่น (Saffron) สมุนไพรจากประเทศสเปน

ใช้เกสร รสขมหวานเล็กน้อย
สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงโลหิต ชูกำลัง

แก้สวิงสวาย แก้ไข้ แก้ตับ ไต แก้โรคเส้นประสาท

แก้ซางเด็ก

33. หญ้าพันงูขาว

ใช้ทั้งต้น รสจืดขื่น
สรรพคุณ ช่วยย่อยอาหาร แก้ไข้ตรีโทษ แก้พิษฝี

34. หญ้าพันงูเขียว

ใช้ทั้งต้น รสจืด สรรพคุณ ขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ

35. หญ้าพันงูแดง

ต้น รสจืด สรรพคุณ แก้ขัดเบา

ใบ รสจืดเย็น
สรรพคุณ แก้คออักเสบ เป็นเม็ดเป็นหนามในคอ

ดอก รสจืด
สรรพคุณ แก้เสมหะคั่งในทรวงอก ละลายก้อนนิ่ว

ราก รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ

ใช้ทั้งต้น รสจืดเย็น
สรรพคุณ รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้

แก้อักเสบในลำคอ

36. หญ้าพันงูนา

ใช้ทั้งต้น รสจืด
สรรพคุณ ขับเหงื่อ แก้ไข้ตัวร้อน

37. หญ้าแพรก

37. หญ้าแพรก

ใช้ทั้งต้น รสขมเย็น

สรรพคุณ แก้พิษเจ็บปวด แก้อักเสบ

แก้สตรีตกโลหิต มากเกินไป แก้ร้อนใน

กระหายน้ำ แก้ไขพิษ ไข้กาฬ ไข้หัด สุกใส ดำแดง

38. หญ้าพองลม (ปู่เจ้าลอยท่า)

38. หญ้าพองลม (ปู่เจ้าลอยท่า) ไม้น้ำ

ต้น รสจืดเย็น
สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ร้อนกระสับกระส่าย

39. หญ้าแห้วหมู

39. หญ้าแห้วหมู หญ้าชนิดลงหัว มี 2 ชนิด

เล็ก ใหญ่

หัว รสซ่าติดจะร้อนผลิต
สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับลมในลำไส้

แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงกำลัง บำรุงครรภ์รักษา

พืชจำพวกว่าน

ว่าน จัดเป็นพืชวัตถุ เช่นเดียวกับพืชวัตถุทั่ว ๆ ไป ว่าน นอกจากจะมีประโยชน์ทำยา ยังมีประโยชน์ทางคุณไสย อิทธิฤทธิ์ ชนบางพวกถือว่า ว่านบางชนิดนำโชคลาภมาให้ แต่ในที่นี้จะบรรยายเฉพาะว่านที่มีสรรพคุณในทางนำมาใช้เป็นยาเท่านั้น

1. ว่านคันทมาลา

1. ว่านคันทมาลา ไม้ลงหัว

หัว รสฝาดเฝื่อน
สรรพคุณ อมแก้ต่อมทอนซิลอักเสบ

แก้ฝีในคอ แก้เจ็บคอ ฝนทาแก้เคล็ดบวม

2. ว่านชักมดลูก

2. ว่านชักมดลูก ไม้ล้มลุกลงหัว

หัว รสฝาดเบื่อ
สรรพคุณ แก้มดลูกพิการ แก้ปวดมดลูก

ชักมดลูกให้เข้าอู่หลังคลอดบุตร

3. ว่านนางคำ

3. ว่านนางคำ ไม้ลงหัว

หัว รสร้อนฝาดเฝื่อน
สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง

แก้กามโรค เม็ดผื่นคัน คุมธาตุ ตำพอก

แก้ฟกช้ำ บวม เคล็ดขัดยอก

ราก รสขื่นฝาด
สรรพคุณ สมานแผล คุมธาตุ ขับเสมหะ

4. ว่านน้ำ

4. ว่านน้ำ ไม้น้ำชอบอยู่ตามที่ลุ่มน้ำขึ้นถึงแง่ง

หรือเหง้า

เหง้า หรือ ราก รสร้อนกลิ่นหอมแรง
สรรพคุณ แก้บิด แก้ปวดท้อง แน่นจุกเสียด

แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ฝนกับสุราทาหน้าอกเด็ก

แก้ปวดและหลอดลมอักเสบ

ใบ รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ

แก้ปวดศีรษะ

หัว น้ำมันที่ได้จากหัว
สรรพคุณ ขับลมในท้อง แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ

แก้โรคกระเพาะอาหาร

5. ว่านเพชรน้อย

ว่านเพชรน้อยแดง

5. ว่านเพชรน้อย ไม้ล้มลุกลงหัว

หัว รสเฝื่อน
สรรพคุณ รับประทานทำให้ชาตามผิวหนัง

ระงับความเจ็บปวดเมื่อยล้าแก้กระษัย

แก้กร่อน ขับระดูขาว แก้อาการกระตุก

เนื่องจากเส้นประสาทพิการ

6. ว่านมหาเมฆ

6. ว่านมหาเมฆ ไม้ล้มลุกลงหัว

หัว รสฝาดเฝื่อน
สรรพคุณ แก้ปวดมดลูก แก้มดลูกอักเสบ

บวม ชักมดลูกให้เข้าอู่หลังคลอดบุตร

7. ว่านร่อนทอง

7. ว่านร่อนทอง ไม้ลงหัวเล็ก ๆ

หัว รสปร่า
สรรพคุณ ช่วยย่อยอาหาร แก้ท้องเสีย

แก้บิดมูกเลือด คุมธาตุ แก้พิษตานซาง

แก้พิษฝี พิษงู ตะขาบ แมงป่อง

8. ว่านสากเหล็ก

8. ว่านสากเหล็ก ไม้ลงหัว มีต้นละหัวคล้ายสาก

หัว และราก รสขมเมา
สรรพคุณ แก้มดลูกอักเสบ ชักมดลูกให้เข้าอู่

หลังการคลอดบุตร

9. ว่านหางจระเข้

9. ว่านหางจระเข้ ไม้ลงเหง้า

ราก เหง้า รสเย็นเบื่อขม
สรรพคุณ แก้กามโรค แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบ
ใบ รสเย็นเป็นเมือก
สรรพคุณ ปิดแก้ปวดศีรษะ ดูดพิษอักเสบต่างๆ

วุ้นเมือกที่ใบรับประทานแก้กามโรค

10. ว่านงาช้าง (หอกสุระกาฬ)

10. ว่านงาช้าง (หอกสุระกาฬ)

ใช้ทั้งต้น รสเฝื่อนร้อนเล็กน้อย
สรรพคุณ แก้คุณอันบุคคลกระทำด้วย

ผมเนื้อหนัง กระดูก

ใบ รสเฝื่อนร้อนเล็กน้อย
สรรพคุณ ระบายอุจจาระ แก้ระดูสตรีพิการ
ต้น ใช้ตำโขลกผสมกับสุรา
สรรพคุณ แก้เลือดดีขึ้น แก้บาดทะยัก

ปากมดลูกในเรือนไฟ

11. ว่านหางนาก

ใบ รสเย็น
สรรพคุณ ตำพวกปิดแผล ถอนพิษอักเสบ

แก้พิษตะขาบ แมงป่อง

12. ว่านหอยแครง

(ว่านแสงอาทิตย์)

12. ว่านหอยแครง หรือ ว่านแสงอาทิตย์

ไม่ใช่ไม้ลงหัว

ใบ รสเย็น
สรรพคุณ แก้ไอ แก้อาเจียนเป็นโลหิต

แก้ช้ำในเนื่องจากพลัดตกหกล้ม

แก้ร้อนในกระหายน้ำ

13. ว่านกลีบแรด

13. ว่านกลีบแรด รสเย็นจืด

สรรพคุณ แก้พิษไข้ พิษตานซาง แก้กาฬมูตร

แก้อาเจียน แก้พิษกำเดา แก้น้ำลายเหนียว

14. ว่านตีนตะขาบ

14. ว่านตีนตะขาบ รสเมาเย็น

สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้ฟกบวม

เคล็ดยอก แก้หูเป็นน้ำหนวก

15. ว่านหางช้าง

15. ว่านหางช้าง รสร้อนขมขื่นซ่า

สรรพคุณ แก้คุณอันบุคคลทำด้วยกระดูกผีคุณคน

ใบ ต้ม
สรรพคุณ ระบายอุจจาระธาตุ แก้ระดูสตรีพิการ

16. ว่านมหากาฬ

16. ว่านมหากาฬ รสเย็นปร่า

สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้พิษตานซาง

แก้พิษไข้ร้อน กลุ้มเพ้อคลั่ง

17. ว่านเปราะ

17. ว่านเปราะ รสขมร้อน กลิ่นหอม

สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้พิษลม

แก้ปวดบวม บำรุงหัวใจ

18. ว่านเพชรหึง

18. ว่านเพชรหึง ไม้เถา รสเมาเบื่อร้อนขม

สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้เคล็ดยอกช้ำบวม

ขออภัยยังไม่มีภาพว่านสะดุ้งให้ดูในเวลานี้

19. ว่านสะดุ้ง รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

แก้พิษบาดแผล บาดทะยัก ถอนพิษ สัตว์กัดต่อย

20. ว่านเพชรใหญ่

20. ว่านเพชรใหญ่ รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ฆ่าพยาธิ คุดทะราด

และรักษาแผลมีเชื้อ

19. ว่านสามพันตึง (ว่านพระฉิม)

21. ว่านสามพันตึง รสเมาเบื่อร้อนขื่น

สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อย แก้พิษสัตว์กัดต่อย

ทำให้หนังชา

22. ว่านดักแด้ รสขมเบื่อ

สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย ทำให้หนังชา

แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ

23. ว่านม้า

ม้าฮ่อ

23. ว่านม้า รสเมาขมร้อน

สรรพคุณ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงไข้ข้อ

แก้ปวดเมื่อยตามข้อทำให้เดินทน

เห็ด

เห็ด สมควรจัดเห็ดอยู่ในพืชวัตถุ เนื่องเพราะเห็ดนี้

ใช้เพาะปลูก และเจริญเติบโตคล้ายพืช

1. เห็ดโคน

1. เห็ดโคน รสเย็นหวาน

สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน

2. เห็ดจาวมะพร้าว

2. เห็ดจาวมะพร้าว รสเย็นหวาน

สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน

3. เห็ดจอมปลวก

3. เห็ดจอมปลวก รสเย็นหวาน

สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย

บำรุงเนื้อหนังให้สดชื่น

4. เห็ดตับเต่าขาว

4. เห็ดตับเต่าขาว เป็นเมือก รสเย็น

สรรพคุณ บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน

5. เห็ดตับเต่าดำ

5. เห็ดตับเต่าดำ เป็นเมือก รสเย็น

สรรพคุณ บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน

6. เห็ดฟาง

6. เห็ดฟาง รสเย็นหวาน

สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงร่างกาย แก้ช้ำใน

7. เห็ดเผาะ

7. เห็ดเผาะ รสเย็นหวาน

สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงร่างกาย

เจริญอาหาร แก้ช้ำใน

8. เห็ดหูหนู

8. เห็ดหูหนู รสจืดหวาน

สรรพคุณ บำรุงร่างกาย ทำให้เนื้อเย็น แก้ช้ำใน

9. เห็ดกระถินพิมาน

9. เห็ดกระถินพิมาน ได้จากไม้กระถินพิมานผุ

รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้เริม งูสวัด ไฟลามทุ่ง

แก้พิษฝีอักเสบ แก้ไข้กาฬ

10. เห็ดขี้ควาย

10. เห็ดขี้ควาย เกิดจากกองขี้ควายที่ขี้ไว้นาน

และแห้ง รสเมาเบื่อ
สรรพคุณ แก้ลมกองละเอียด แก้นอนไม่หลับ

แก้พิษไข้ร้อนกระสับกระส่าย

11. เห็ดขี้วัว

11. เห็ดขี้วัว เกิดจากกองขี้วัวที่ขี้กองไว้นาน

และแห้ง รสเมาเบื่อ
สรรพคุณ แก้ลมกองละเอียด แก้นอนไม่หลับ

แก้พิษไข้ร้อนกระสับกระส่าย

12. เห็ดงูเห่า

12. เห็ดงูเห่า เกิดจากรากไม้ ลักษณะคล้ายงูเห่า

แผ่แม่เบี้ยขึ้นเป็นรา รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ ดับความร้อน

แก้กระสับกระส่าย

13. เห็ดหญ้าคา

13. เห็ดหญ้าคา รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ แก้พิษฝีอักเสบ ปวดแสบปวดร้อน

ขออภัยยังไม่มีภาพให้ดูในเวลานี้

14. เห็ดหญ้าแพรก รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ แก้พิษโลหิต แก้ไข้ท้องเดิน แก้ไข้กาฬ

แก้ลม ดับพิษ ฝีอักเสบ

15. เห็ดหวาย

15. เห็ดหญ้าหวาย รสเผ็ดฝาดชื่น

สรรพคุณ แก้พิษไข้เพ้อคลั่ง แก้ร้อนรุ่ม แก้ท้องเดิน

แก้ลม แก้ไข้กาฬ

16. เห็ดตาล เกิดจากไม้ตาลผุ รสฝาดเบื่อ

สรรพคุณ แก้ไขพิษไข้กาฬ ไข้รากสาด ดับพิษฝี

17. เห็ดเตย เกิดจากไม้เตยผุ รสเมาเบื่อเย็น

สรรพคุณ แก้ไข้พิษไข้กาฬ แก้ร้อน กระสับกระส่าย

แก้ลงแดง แก้ไข้รากสาด

18. เห็ดไผ่

18. เห็ดไผ่ เกิดจากไม้ไผ่ผุ รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ ระงับประสาท แก้นอนไม่หลับ ร้อนรุ่ม

19. เห็ดมะขาม เกิดจากไม้มะขามผุ รสเย็นเบื่อ

สรรพคุณ แก้ไข้พิษไข้กาฬ ฝีอักเสบ

20. เห็ดมะพร้าว

20. เห็ดมะพร้าว เกิดจากไม้มะพร้าวผุ รสฝาดเบื่อ

สรรพคุณ แก้พิษไข้ แก้ท้องร่วง แก้พิษโลหิต แก้ร้อนรุ่ม

19. เห็ดหมาก

21. เห็ดหมาก เกิดจากไม้หมากผุ รสฝาดเบื่อ

สรรพคุณ แก้พิษไข้แก้ท้องร่วง แก้พิษโลหิต แก้ร้อนรุ่ม

ขออภัยยังไม่มีภาพให้ดูในเวลานี้

22. เห็ดไม้แดง เกิดจากไม้แดงผุ รสเย็นฝาด

สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ แก้พิษฝีอักเสบ

23. เห็ดไม้ตับเต่า

23. เห็ดไม้ตับเต่า รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้พิษ

ไข้ที่มีพิษร้อนสูง ไข้ตักศิลา คือใช้หัด สุกใส ดำแดง

และไข้หัวต่าง ๆ

24. เห็ดไม้รวก เกิดจากไม้รวกผุ รสเมาเบื่อ

สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียนแก้พิษไข้ร้อนรุ่ม

25. เห็ดระย้า (เห็ดร่างแห)

25. เห็ดร่างแห หรือ เห็ดระย้า เป็นส่าราเกิดจากดิน

มีระย้ารอบดอก รสเมาเบื่อเย็น

สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ถอนพิษกาฬ

--------------------------------

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ

จำพวกต้น (กรรณิกา-คางแดง) 1

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_53.html

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ

จำพวกต้น (กรรณิกา-คางแดง) 2

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post.html

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ

จำพวกต้น (ควินิน-ทำมัง)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/2.html

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ

จำพวกต้น (ยาดำ-เอื้องบก)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/4.html