เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ (เถาวัลย์เปรียง-อุโลกเครือ)

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 
(เถาวัลย์เปรียง-อุโลกเครือ)

จัดทำโดย อ.หมอสุชาติ ภูวรัตน์

นธ.เอก, บาลีประโยค 1-2

(อดีตพระธรรมทูตต่างประเทศ)

B.S. Engineering Design Tech.

 B.A. ศาสนศาสตร์บัณฑิต

B.S. Computer Information Systems

B.TM.  แพทย์แผนไทยบัณฑิต

สาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ

บ.ภ., พท.ว., พท.ผ., พท.น.

ครูแพทย์แผนไทย 4 ด้าน

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต

ทำเพื่อการศึกษาและประโยชน์แก่ผู้ชม

เภสัชกรรมไทย

เภสัชวัตถุ 

พืชวัตถุ จำพวกเถา-เครือ 
(เถาวัลย์เปรียง - อุโลกเครือ)

          พืชจำพวกเถา-เครือ ได้แก่ พรรณไม้ที่เป็นเถา- เครือ เลื้อยพาดพันตามต้นไม้ ตามรั้วเลื้อยตามพื้นดิน บางเถา- เครือ ก็สั้น บางเถา- เครือ ก็ยาว บางชนิดมีมือเกาะ บางชนิดก็ไม่มีมือเกาะ ซึ่งมนุษย์เรานิยมเรียกว่า เถา หรือ เครือที่นิยมใช้ทำยา ตามข้างล่างนี้

       

67. เถาวัลย์เปรียง

67. เถาวัลย์เปรียง ไม้เลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถ่ายเส้น ถ่ายกระษัย แก้เส้นเอ็นขอดเส้นตึง แก้ปวดเมื่อย ทำให้เส้นเอ็นหย่อน ขับปัสสาวะ 

        ถ่ายเสหะลงสู่คูถทวาร 

68. เถาเอ็น (เถาเมื่อย)

68. เถาเอ็น หรือ เถาเมื่อย ไม้ประเภทเดียวกับตีนเป็ดเครือ 

     (เถาเอ็นอ่อน)

• เถา รสขมติดเมา สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อย แก้เส้นตึง บำรุงเส้นเอ็น
• เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แน่น 

        จุกเสียด ท้องขึ้นอืดเฟ้อ 

69. ทองระอา (เถาปล้อง)

69. ทองระอา หรือ เถาปล้อง ไม้เถาขนาดใหญ่

• เถา รสเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ตัวร้อน 

70. นมพิจิตร

70. นมพิจิตร ไม้เถาคล้ายมะระ 

• เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ที่มีพิษ แก้ร้อนในกระหายน้ำ 

บำรุงน้ำนม

71. นมแมว

7 1. นมแมว ไม้เถายืนต้น

• เนื้อไม้ ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ใช้เพื่อเสมหะ และไข้ทับระดู 

72. นมวัว

72. นมวัว เป็นไม้เถายืนต้น ถ้าอยู่ใกล้ไม่อื่นก็เลื้อยพาดพัน

• เนื้อไม้ เถา รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้ไข้กลับ 
• ผล รสเย็น สรรพคุณ ตำทาแก้เม็ดตุ่มผื่นคันตามตัว
• ราก รสเย็น สรรพคุณ บำรุงน้ำนม แก้โรคผอมแห้ง

ในสตรีหลังคลอดบุตร

73. หนามไก่ไห้

73. หนามไก่ไห้ ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ทุกชนิด 

แก้ไข้ความร้อนสูงชักคลั่งเพ้อ ไข้จับสั่น 

แก้ไข้พิษ หัด สุกใส ดำแดง 

74. หนามเล็บแมว (หนามเล็บเหยี่ยว)

74. หนามเล็บแมว หรือ หนามเล็บเหยี่ยว ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเปรี้ยวขื่น สรรพคุณ ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ 

แก้มดลูกพิการ ฝีมุตกิด ฝีในมดลูก แก้เบาหวาน 

75. หนามหัน (หนามหิน)

75. หนามหัน หรือ หนามหิน

• ราก รสฝาด สรรพคุณ กล่อมโลหิต แก้ไข้พาระดู

(ไข้ทับระดูหรือระดูทับไข้) 

76. หนาวเดือนห้า

76. หนาวเดือนห้า ไม้เถาพาดพันต้นไม้ใหญ่

• เถา รสเบื่อเมาเย็น สรรพคุณ ขับเหงื่ออย่างแรง แก้ไข้ 

ลดความร้อน ใช้มากอาจเป็นอันตรายถึงตายได้

77. หนอนตายหยาก (กระเพียดหนู)

77. หนอนตายหยาก (กะเพียดหนู) ไม้เลื้อยตามพื้นดินหรือ

        พาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ ทุบให้ละเอียดผสมน้ำ ฟอกล้างผม 

ฆ่าเหา หิด และกลาก 

• รากสด พอกปิดปากแผลให้สัตว์ในส่วนที่เลียไม่ถึง ฆ่าหนอนและแมลงตายสิ้น น้ำแช่รากไม้นี้ ใช้ราดฉีดทำลายหนอนหรือแมลงที่มารบกวนพืชผักได้ ต้มรับประทานแก้โรคผิวหนังผื่นคัน 

ต้มกับยาฉุย รวมหัวริดสีดวงทวารทำให้แห้งฝ่อ

• รากสดทุบให้แตก ใส่ปากไหปลาร้า ทิ้งไว้ค้างคืน 

รุ่งขึ้นหนอนจะตายสิ้น

78. น้ำเต้า

78. น้ำเต้า ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน หรือพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสจืดเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ดับพิษร้อน แก้ไข้ 
• ผล รสเย็น สรรพคุณ บำรุงน้ำนม ขับปัสสาวะ 

79. น้ำเต้าขม

79. น้ำเต้าขม ไม้เถาเลื้อยตามพื้นดิน หรือพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษอักเสบ แก้ร้อนในกระหายน้ำแก้พุพอง แก้เริม งูสวัด แก้ฟกบวม 

80. บอระเพ็ด

80. บอระเพ็ด ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสขมเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝีดาษ ไข้เหนือ ไข้พิษ 

แก้ร้อนในกระหายน้ำ ทำให้เนื้อเย็น สะอึก บำรุงกำลัง บำรุงน้ำดี 

บำรุงไฟธาตุ

• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าพยาธิไส้เดือน ฆ่าแมลงเข้าหู 

แก้รำมะนาด ปวดฟัน 

• ลูก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้เสมหะเป็นพิษ 
• ราก สรรพคุณ แก้ไข้สูงมีอาการเพ้อคลั่ง

81. บอระเพ็ดพุงช้าง (สบู่เลือด)

81. บอระเพ็ดพุงช้าง (สบู่เลือด) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ

• เถา รสขมเมา สรรพคุณ ขับโลหิตระดู กระจายลมที่แน่นในอก
• ใบ รสขม สรรพคุณ บำรุงไฟธาตุ 
• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ โรคผิวหนัง ผื่นคัน ช่วยย่อยอาหาร
• หัว รสขม สรรพคุณ หั่นตากแห้งทำผงรับประทานกับน้ำผึ้ง 

บำรุงกำลัง ขับผายลม เจริญอาหาร  เป็นยาอายุวัฒนะ

82. บวบขม

82. บวบขม ไม้เถาล้มลุกเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ลูกสด รสขม สรรพคุณ ฟอกศีรษะ แก้คัน แก้รังแค 
• เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้หืด 
• รังบวบแห้ง รสจืดเมา แก้ริดสีดวงจมูก 

83. บวบหอม

83. บวบหอม ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ลูกอ่อน รสจืด สรรพคุณ บำรุงร่างกาย 
• ราก รสจืด สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงน้ำดี ระบายพิษไข้

84. พระขรรค์ไชยศรี (หนาวเดือนห้า, ฝนแสนห่า)

84. พระขรรค์ไชยศรี  (หนาวเดือนห้า หรือฝนแสนห่า)  

     ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับเหงื่อ ระงับความร้อน 

เป็นยาอันตรายเพราะขับเหงื่อมาก ทำให้หนาวสั่นอาจถึงชีวิตได้

85. พาหมี 

85. พาหมี ไม้เถายืนต้น

ราก รสเอียนเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ริดสีดวงลำไส้ แก้ริดสีดวงจมูก 

เป็นยาอันตรายเพราะเป็นยาเบื่ออย่างแรง

 86. พาดไฉน (อีลุ้ม) 

86. พาดไฉน หรือ อีลุ้ม ไม้เถายืนต้น

• เถา และราก รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ และโลหิต ขับผายลม แก้หืด แก้ไอ แก้คุดทะราด แก้โรคพยาธิผิวหนัง

87. พริกไทย

พริกไทยล่อน

87. พริกไทย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้ 

• เถา รสร้อน สรรพคุณ แก้เสมหะในทรวงอก แก้อติสาร 

(ท้องร่วงอย่างแรง) 

• ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ลมจุกเสียดแน่น ปวดมวนในท้อง 
• ดอก รสร้อน สรรพคุณ แก้จักษุแดงเนื่องจากความดันโลหิตสูง 
• เมล็ด รสร้อนเผ็ด สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ ลมมุตฆาต 

ลมลั่นในท้อง แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงธาตุ แก้เสมหะเฟื่อง

88. พริกหาง

88. พริกหาง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เมล็ด รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ถอนพิษฟกบวม แก้กามโรค บำรุงธาตุ

89. พริกหอม

89. พริกหอม ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเผ็ด สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน ทำให้น้ำลายใส
• เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ให้ผายเรอ ขับปัสสาวะ

90. พลูแก

90. พลูแก ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น ใบเล็กคล้ายพลูจีน

• ต้น รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวง 
• ใบ รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรคผิวหนัง 
• ดอก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคตา 
• ราก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เลือด ขับลม 
• ใช้ทั้ง 5 รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน มะเร็ง คุดทะราด แก้กามโรค แก้โรคผิวหนัง 

91. พลูเขียว

91. พลูเขียว ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน ทำให้น้ำลายใส

92. พลูคาว

92. พลูคาว ไม้เถาต้นเล็ก

• ใบ รสร้อนเล็กน้อยกลิ่นคาวชื่น สรรพคุณ แก้กามโรค 

แก้น้ำเหลืองเสียแก้เข่าข้อ ทำให้แผลแห้ง แก้โรคผิวหนังทุกชนิด 

93. พลูจีน

93. พลูจีน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่นๆ

• ใบสด รสเผ็ด สรรพคุณ ลนไฟอุ่นๆ ปิดหน้าอกเด็ก แก้ปอดและหลอดลมอักเสบปิดตามต่อมน้ำเหลือง แก้อักเสบทำให้ยุบเร็ว เคี้ยวอมในปากแก้แมงกินฟัน 
• น้ำคั้นจากใบสด รสเผ็ด สรรพคุณ ช่วยบำรุงเยื่อกระเพาะอาหาร

94. พลูทองหลาง

ไม่มีรูปให้ดู

94. พลูทองหลาง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้ปากเหม็น แก้ปวดฟัน ขยี้กับสุราทาแก้ลมพิษใช้ลนไฟปิดหน้าอก แก้ปวดแสบปวดร้อน 

ลนไฟนาบท้องเด็ก แก้ปวดท้อง และแก้อัณฑะยาน 

95. พลูป่า

95. พลูป่า ไม้เถาเล็กๆขึ้นตามภูเขา

• ใบ รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน

96. พลูเหลือง

96. พลูเหลือง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเผ็ด สรรพคุณ ขับลม แก้ผื่นคัน แก้ปากเหม็น

97. เพชรกะฏัก

ไม่มีรูปให้ดู

97. เพชรกะฏัก ไม้เถาเนื้ออ่อน

• ต้น รสขื่นร้อน สรรพคุณ แก้ไข้หวัด แก้ไข้เพื่อดี แก้มึนงงศีรษะแก้โรคประสาท แก้นอนไม่หลับ แก้พรรดึก 

กระจายลมแน่นในทรวงอก

98. เพชรสังฆาต (ขันข้อ, สามร้อยต่อ)

98. เพชรสังฆาต (ขันข้อ,สามร้อยต่อ) ไม้เถาเนื้ออ่อนเลื้อยพาดพัน           ต้นไม้อื่น

• เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้กระดูกแตก หัก ซ้น 

ขับลมในลำไส้ แก้ริดสีดวงทวารหนัก 

99. เพชรหึง

99. เพชรหึง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับผายลมแก้ไข้จับสั่นเรื้อรัง แก้ม้ามโต พุงโร เนื่องจากพิษไข้มาลาเรีย

100. ฟักข้าว

100. ฟักข้าว ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษอักเสบ 
• เมล็ด รสมัน สรรพคุณ บำรุงปอด แก้ฝีในปอด 
• ราก รสเบื่อเย็น สรรพคุณ ถอนพิษทั้งปวง 

101. ฟักทอง

101. ฟักทอง ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น และเลื้อยตามพื้นดิน

• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้กามตายด้าน
• เมล็ด รสมันเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิในท้อง 

102. มะกาเครือ (สะไอเครือ)

102. มะกาเครือ หรือ สะไอเครือ ไม้เถายืนต้น

• เถา รสขมฝาดเฝื่อนเย็น สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด ปวดเบ่ง 

ขับฟอกโลหิตระดู 

103. มะกล่ำตาหนู (มะกล่ำเครือ)

103. มะกล่ำตาหนู หรือมะกล่ำเครือ ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสเปรี้ยวเย็น สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้ไอ 

แก้เสียงแห้งกล่องเสียงอักเสบ 

• เมล็ด รสขื่นเย็น สรรพคุณ แก้ริดสีดวงตา และกระจกตาอักเสบ 

      หมายเหตุ มะกล่ำเครือ เป็นพิษต่อร่างกายมากไม่ควรใช้ 

104. มะขามเครือ

104. มะขามเครือ ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเปรี้ยว สรรพคุณ ขับเสมหะ ถ่ายท้อง ฟอกโลหิตระดู

105. มะเดื่อดิน

105. มะเดื่อดิน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้เม็ดประดงผื่นคัน ลมพิษ แก้พิษฝีภายใน แก้ตับไตพิการ บำรุงกำลัง ขับโลหิตระดู

106. มะตึ่ง

106. มะตึ่ง ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่นๆ

• เปลือก ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระษัย แก้ดีซ่าน 

แก้ตับอักเสบ แก้ปวดตามข้อ มือเท้าบวม 

107. มะระขี้นก (ผักไห)

107. มะระขี้นก (ผักไห) ไม้เถาเล็กๆ

• ใบ เถา รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ บำรุงน้ำดี ระบายอ่อนๆ
• ผล รสขม สรรพคุณ แก้พิษฝี แก้บวม แก้ปวดเจ็บอักเสบ

จากพิษต่างๆ แก้ปากเปื่อยปากเป็นฝ้าขาวเป็นขุม บำรุงระดูสตรี 

108. มะระจีน

108. มะระจีน ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ไข้ตัวร้อน บำรุงน้ำดี

109. มะลิ

109. มะลิ เป็นไม้เถายืนต้น คล้ายไม้พุ่ม ถ้าไม้อื่นอยู่ใกล้ก็พาดพัน

หรือคลุม

• เถา รสขื่นเย็น สรรพคุณ แก้คุดทะราด ขับเสมหะ และโลหิต
• ใบสด รสเย็นฝาด สรรพคุณ แก้แผลพุพอง แก้แผลเรื้อรัง 

พิษฝีดาษ

• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ ทำให้จิตใจแช่มชื่น แก้ไอ 

แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เจ็บตา 

110. มะลิวัลย์ (มะลิป่า)

110. มะลิวัลย์ (มะลิป่า) ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• ดอก รสเย็นหอม สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ไข้ตัวร้อน 
• ราก รสเย็นจืด สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ 

แก้พิษอักเสบต่างๆ 

111. มะแว้งเครือ

111. มะแว้งเครือ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ผล รสขม สรรพคุณ แก้ไอ ขับเสมหะ แก้เบาหวาน 

บำรุงน้ำในตับอ่อน

• ราก รสขื่นเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ไอ 

แก้ไข้สันนิบาต แก้น้ำลายเหนียว 

112. ยางน่องเครือ

112. ยางน่องเครือ ไม้เถายืนต้น

• ยาง รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงหัวใจอย่างแรง 

นำพิษซึมเข้าบาดแผลอย่างรวดเร็ว

      หมายเหตุ ยางน่อง ไม่ใช่ยาพิษ แต่นำฤทธิ์ยาพิษ

      เข้าทางบาดแผลได้รวดเร็วมาก 

113. รางจืด (รางเย็น)

113. รางจืด หรือรางเย็น ไม้เถาต้นไม้เลื้อยพาดพันอื่น

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษเบื่อเมา แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษไข้แก้ร้อนใน กระหายน้ำ

114. รางแดง

114. รางแดง ไม้เถายืนต้น

• เถา รสจืดเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัยเส้นตึง 

       กระษัยกร่อนทุกชนิด 

115. ลิ้นมังกร

ชนิดเถา ไม่มีรูปให้ดู

115. ลิ้นมังกร ไม้เถาเล็กๆ นิยมใช้ชนิดดอกแดงมาก

• เถา รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้พิษงู

116. ลุ่มนก

116. ลุ่มนก ไม้เถาขนาดใหญ่

• เถา รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ปวดตามข้อ แก้เม็ดประดงผื่นคัน

แก้ไข้ บำรุงโลหิต ขับผายลม ฟอก และขับโลหิตระดู 

117. เล็บมือนาง

117. เล็บมือนาง ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเย็นเอียนเบื่อ สรรพคุณ ทาแก้พิษฝี แก้อักเสบ
• ผล รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับไส้เดือน ทำให้สะอึก
• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับอุจจาระเป็นฟองขาวเหม็นคาว
• ใช้ทั้ง 5 รสเบื่อเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับพยาธิ แก้พิษตานซาง

118. เล็บลอก

  

118. เล็บลอก ไม้เถาพาดพันไม้อื่น

• เถา รสเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย บำรุงประสาท 

แก้ไข้เซื่องซึม 

119. ลำไยเถา

119. ลำไยเถา ไม้เถายืนต้น

• ราก รสฝาดเฝื่อนร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลม 

แก้ชอกช้ำภายใน 

129. ส้มป่อย

120. ส้มป่อย ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเปรี้ยวฝาดเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ ล้างเมือกมัน

ในลำไส้ แก้บิด ฟอกล้างโลหิตระดู ประคบให้เส้นเอ็นอ่อน 

121. สะบ้าดำ

121. สะบ้าดำ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน หิด ฆ่าเชื้อโรคผิวหนัง สุมเป็นถ่าน แก้พิษไข้เซื่องซึม แก้พิษร้อนต่างๆ

122. สะบ้ามอญ

122. สะบ้ามอญ ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน สุมเป็นถ่าน

แก้พิษไข้ตัวร้อน 

123. สะบ้าลาย

123. สะบ้าลาย ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย

124. สะบ้าเลือด

124. สะบ้าเลือด ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เมล็ด รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน แก้หิด 

ฆ่าพยาธิผิวหนัง 

125. สามสิบ (รากสามสิบ)

125. สามสิบ (รากสามสิบ) ไม้เถาเล็กๆ

• ราก รสเย็นหวานชุ่ม สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงตับปอด 

บำรุงเด็กในครรภ์ 

126. สีฟันเครือ

126. สีฟันเครือ ไม้เถายืนต้น

• เถา รสเย็นฝาด สรรพคุณ บำรุงโลหิตระดูสตรีให้สมบูรณ์
• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกแก้ปวดฝี 
• ดอก รสเย็น สรรพคุณ แก้ตาช้ำอักเสบ แก้แมลงสัตว์กัดต่อย

127. แสลงใจเครือ

127. แสลงใจเครือ ไม้เถา

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท บำรุงธาตุทำให้ความจำดี แก้อัมพาต แก้ปวดเมื่อยบั้นเอว แก้กระษัย ขับปัสสาวะ ใช้มากเป็นพิษชักกระตุกถึงตายได้ 
• ใบ ตำกับสุราพอก แก้แผลเน่าเปื่อย 
• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ 

128. แสลงพัน

128. แสลงพัน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น

• เถา รสเมาเบื่อร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผื่นคันน้ำเหลืองเสีย กระจายเลือดเน่าเสียให้เดินสะดวก บำรุงโลหิต ขับฟอกโลหิตระดู 

129. สลอดน้ำ

129. สลอดน้ำ ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสจืด สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์
• ดอก รสเมาเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก แก้ปวดศีรษะ
• ราก รสเย็นจืด สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ ไข้พิษ ระบายอ่อนๆ ถ่ายพิษไข้ ถ่ายพรรดึก 

130. สำมะงา

130. สำมะงา ไม้เถายืนต้น

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้โรคผิวหนัง 

ประดง ผื่นคัน 

131. หนุมานประสานกาย

131. หนุมานประสานกาย เป็นไม้เถายืนต้น

• ใบ รสฝาดเย็นเอียน สรรพคุณ แก้ไอ แก้หืดหอบ 

แก้อาเจียนเป็นโลหิต (วัณโรคปอด) ห้ามเลือด 

และสมานแผลได้ดี 

132. หางไหลขาว

132. หางไหลขาว ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ และโลหิต ถ่ายลม ถ่ายเส้นเอ็น 

133. หางไหลแดง 

133. หางไหลแดง  ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้

• เถา รสเอียนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับบำรุงโลหิต ถ่ายเส้นเอ็น 

 ถ่ายลม

134. หวายขม

134. หวายขม เป็นพืชจำพวกเถา มีหัว– เหง้า คล้ายเหง้าข่า

• หัว รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไอ บำรุงน้ำดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ

135. หวายตะค้า

135. หวายตะค้า เป็นพืชพวกเถาไม่มีหัว

• เถา ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน แก้พิษไข้กาฬ แก้ชักเพราะความร้อนสูง แก้สลบ แก้หอบ แก้ลิ้นกระด้างคางแข็ง 

เนื่องจากพิษไข้ 

คุณสมบัติพิเศษ ต้องสุมไฟเสียก่อน จึงมาผสมยา 

มีอำนาจดับพิษร้อนพิษไข้ได้วิเศษ

136. หวายโป่ง

136. หวายโป่ง เป็นพืชจำพวกเถา 

(ส่วนมากนำมาทำขาเก้าอี้หวาย)

• เถา รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ซางชัก 

137. หวายลิง (หวายเย็บจาก)

137. หวายลิง (หวายเย็บจาก) 

เป็นพืชจำพวกเถาเลี้อย ลงหัวคล้ายข่า

• เหง้า รสขมกร่อย สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ตัวร้อน แก้ไข้เพื่อดี 

และโลหิต

138. อบเชยเถา

138. อบเชยเถา ไม้เถาเลื้อยพาดพันต้นไม้อื่น

• ราก รสหอมเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียน 

ทำจิตใจให้ชุ่มชื่นขับลมใน ลำไส้ แก้ปวดมวนในท้อง 

139. อังกาบ

139. อังกาบ ไม้เถาเลื้อยต้นเล็กๆ มี 3 ชนิด คือ 

ชนิดดอกเหลืองดอกขาว ดอกม่วงดำ สรรพคุณเหมือนกัน

• ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้เสมหะ เจริญไฟธาตุ 

ฟอกโลหิตระดูสตรี ขับปัสสาวะ 

140. อัญชันบ้าน

140. อัญชันบ้าน ไม้เถาพาดพันต้นไม้อื่น ใช้ชนิดดอกสีขาวมาก

• ราก รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปวดฟัน โคนฟันอักเสบ 

แก้ตาฝ้าฟาง ตามัว

141. อันชันป่า

141. อัญชันป่า ไม้เถายืนต้น

• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ถอนพิษไข้ิ  

และพิษอักเสบ เป็นแผลอักเสบ

142. อุโลกเครือ

142. อุโลกเครือ ไม้เถาต้นเล็กๆ

• ต้น รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ ขับปัสสาวะ 
• ใบสด รสเย็น สรรพคุณ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ เจ็บคอ แก้พิษฝีปวดแสบปวดร้อน ถอนพิษจากการอักเสบ

-------------------------------------------------

ความรู้พื้นฐาน ประวัติการแพทย์แผนไทย

จรรยาแพทย์ และจรรยาเภสัช

หลักเภสัช 4 ประวัติเบญจกูล

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_8382.html

เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ ประเภทพืชวัตถุ จำพวกต้น 

(กรรณิกา-คางแดง)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_53.html

เภสัชกรรมไทย เภสัชวัตถุ พืชวัตถุ 

จำพวกเถา-เครือ (กรด-เถาวัลย์ปูน)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_47.html

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_22.html

เภสัชกรรมไทย สมุนไพรที่ใช้ในงานสาธารณสุขมูลฐาน 

(กระเทียม-ชุมเห็ดเทศ)

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_6472.html

https://thaitraditionalmedicinebook.blogspot.com/2014/01/blog-post_34.html

ศูนย์การแพทย์แผนไทยภูเก็ต 

https://phuketthaitraditionalmedicinecenter.blogspot.com/2013/03/blog-post.html

-------------------------------------------------

อ้างอิง: ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป 

สาขาเภสัชกรรมไทย

กองประกอบโรคศิลปะ 

สำนักงานปลัดกระทรวงสาธรณสุข

Credit:  ภาพนำมาจาก internet ซึ่ง share กันใน Google,  Face Book และได้ถ่ายทำเองบ้าง เพื่อการศึกษาแพทย์แผนไทยให้ง่ายขึ้น เป็นการสืบทอดต่อไปยังอนุชน และผู้สนใจ ให้มีความรู้ในการรักษาบำบัดโรคพึ่งพาตนเองได้ ขอขอบคุณเจ้าของภาพ ขอให้อนุโมทนาส่วนบุญกุศล เจริญด้วยอายุ วรรณะ สุขัง พลัง และสมปรารถนาในสิ่งที่ดีงามโดยทั่วกันทุกท่าน เทอญ

ตรวจทานแล้ว